Diffodd y Golau a Sedna a’i Neges O’r Arctig

Mae Twitter yn handi weithiau. Gweld hwn wnes i:

Ysgol Rhydypennau

#DiwrnodEmpathi Bl.5 yn pleidleisio dros y cymeriad o lyfr sy’n dangos yr empathi fwyaf tuag at y cymeriadau eraill. 1af = Sam o ‘Diffodd y Golau‘ gan Manon Steffan Ros

Dow. Do’n i rioed wedi clywed am y llyfr hwnnw. Yn ôl gwales.com mae o allan o brint, ond mae’r llyfrgelloedd yn lefydd hudol a ges i gopi bron yn syth.

Yn ôl gwales.com eto: “Dyma nofel ar gyfer plant 9-11 oed sy’n cefnogi addysg ariannol yn unol â gofynion penodol y Fframwaith Llythrennedd a Rhifedd. Mae’r nofel yn rhan o Gyfres y Geiniog, sy’n cynnwys 4 nofel, ac maent i gyd ar gael yn y Saesneg o fewn y gyfres Money Matters.”

Dwi’n cofio Manon yn sôn ei bod wedi sgwennu llwyth o lyfrau yn delio gyda syms, ac fel rhywun sy’n tueddu i fynd i banig pan dwi’n clywed y gair ‘syms’ neu ‘mathemateg’, do’n i ddim yn meddwl y byddwn i’n cael fy machu. Ond wyddoch chi be – ro’n i’n anghywir!

Fel hyn mae’n dechrau:

Dan ni’n symud yn ôl a mlaen o leisiau Sam a Mai, dau efaill efo cymeriadau gwahanol iawn. Dyma fwy o Mai (a’r stori) i chi:

A dyma beth o lais Sam – sy’n darganfod ei fod yn un da am weithio pethau allan wedi’r cwbl:

A dwi’n cytuno efo Ysgol Rhydypennau, mae o’n dangos llawer iawn o empathi. Mae o’n foi hyfryd o annwyl a chlên. Mae Mali chydig yn fwy styfnig ac yn ei chael hi’n fwy anodd i faddau…

Maen nhw’n deud 9-11 oed, ond dwi’n gweld hon yn gweithio i blant hŷn hefyd, ac oedolion. O ran themàu, mae gynnoch chi rifyddeg – oes, yn amlwg, ond hefyd ceisio byw heb bres, a’r pwysau sy’n cael ei roi ar bobl i brynu a gwario ar stwff yn ddi-angen (prynwriaeth/consumerism), empathi, maddau, priodas a theulu yn chwalu, perthynas rhieni a’u plant, tlodi, tyfu i fyny, mwynhau byd natur o’ch cwmpas chi – bob dim! Chwip o nofel – benthyciwch gopi o’r llyfrgell os ydi o wir allan o brint. Am ddim i chi ac mi geith Manon 11.29c am bob benthyciad.

A sôn am fwynhau byd natur o’ch cwmpas chi a’r pwysau sy’n cael ei roi ar bobl i brynu a gwario ar stwff yn ddi-angen, dyna rai o themàu llyfr newydd sbon – sydd ddim allan o brint: Sedna a’i Neges o’r Arctig wedi’i sgwennu a’i ddarlunio gan Jess Grimsdale.

Y Mari Huws sydd wedi ei addasu ydi’r Mari sydd ar Ynys Enlli ar hyn o bryd, y Mari ffilmiodd raglen wych ar gyfer S4C nôl yn 2018: ‘Arctig: Môr o Blastig?’, oedd yn cynnwys sgyrsiau efo Jess Grimsdale, gan fod y ddwy ar yr un llong ac yn ran o’r un tîm oedd yn chwilio am feicro-blastigau i drio dangos i bobl yr effaith mae’r rheiny’n ei gael ar yr Arctig (dwi’n siŵr mai Mari ydi’r hogan gwallt melyn efo camera sydd i’w gweld ar y llong yn y darluniau!).

Mae’r darluniau’n wirioneddol drawiadol, a dyma fy ffefryn:

Ond fel hyn mae’r stori’n dechrau:

Mae na bethau rhyfedd, lliwgar yn dod i’r lan o hyd a neb yn siŵr be yden nhw.

Ia, y meicro blastigau neu’r nurdles, ac maen nhw’n gneud anifeiliaid – a phobl – yn sal.

Felly mae na griw yn mynd ar long (fel y gwnaeth Mari a Jess) i weld o ble maen nhw’n dod a pham.

Ond mi fydd raid i chi ddarllen y llyfr i gael gwybod pam fod Sedna’n gegagored!

Felly os dach chi angen llyfr ar gyfer prosiect ar yr amgylchedd neu effaith plastig ar ein planed ni, mae hwn yr union beth (a Cadi dan y Dŵr hefyd wrth gwrs….) Stori sy’n bwysig i’w rhannu a lluniau sy’n hynod o effeithiol. Mae’r stori’n cyfuno hud a lledrith chwedlau hefyd.

O ran ystod oedran, maen nhw’n deud 5-8 ond yn fy marn i, dach chi byth yn rhy hen i lyfr lluniau.

Dau lyfr gwerth chweil felly, efo negeseuon pwysig IAWN.

Ynyr yr Ysbryd a’r Dylwythen Deg

Mae’n anodd adolygu llyfr gan rywun sy’n ffrind i chi, a dwi’n nabod Rhian Cadwaladr ers y coleg, ac wedi gweld ei merch Leri, yr arlunydd, yn datblygu ei sgiliau dros y blynyddoedd, felly os dach chi isio credu mai dim ond bod yn glên efo ffrind ydw i, iawn. Gewch chi feddwl hynny. Ond mi wnes i wir fwynhau darllen hon a dwi’n meddwl y bydd plant 3-7 oed yn ei mwynhau hefyd.

Efallai na fydd plant bach wedi sylwi eto bod sanau yn mynnu mynd ar goll, ond mi fydd yr oedolion sy’n darllen efo/iddyn nhw yn bendant wedi gwneud! Felly mi fydd y stori’n plesio ar draws y cenedlaethau.

Stori arall am Ynyr yr ysbryd bach hynod annwyl ydi hi:

Ia, mam arall sy’n rhy brysur i chwarae efo’i phlentyn DRWY’R amser, ac mae’n anodd i ysbryd bach wneud ffrindiau:

Difyr ydi’r dewis o froga yn hytrach na llyffant a’r gair ‘bolaheulo’ – gair deheuol ydi bola, ond mae bolaheulo yn air mor dda, dipyn gwell na ‘torheulo’ yn fy marn i, mi ddylai gael ei fabwysiadu a’i ddefnyddio dros Gymru gyfan, ac efo plant bach mae dechrau ynde.

Beth bynnag, mae Ynyr yn trio gwneud ffrindiau efo nifer o greaduriaid eraill, ond unai dydyn nhw ddim yn gallu ei weld o neu ei ofn o. Mae o’n dechrau teimlo’n drist, nes iddo fo gyfarfod Pip y dylwythen deg sy’n gallu ei weld o!

Ond dydi hi ddim angen ffrindiau, diolch yn fawr… mae hi’n trio ei anwybyddu, achos mae hi’n dylwythen deg fach hynod o brysur – sy’n casglu sanau:

Bydd raid i chi brynu eich copi eich hun (Gwasg Carreg Gwalch £6.50) neu fenthyg o’r llyfrgell (yr awdur yn cael 9.5c) er mwyn cael gwybod be sy’n digwydd, ond mi wnai ddeud ei bod hi’n stori fach hyfryd am ddal ati, dyfalbarhau, a phwysigrwydd cyfeillgarwch a chydweithio. A sanau.

Mae’r fam a’r ferch wedi cydweithio’n dda iawn unwaith eto, ac mae’r holl sanau gwahanol yn siwtio arddull Leri Tecwyn i’r dim!

Mwynhewch.

Y Disgo Dolig Dwl

Dyma’r llyfr Nadolig mwya gwirion a boncyrs i mi ei weld eto. Ond do’n i’n disgwyl dim llai gan yr awdur Gruffudd Owen a’r arlunydd Huw Aaron.

Mae’r ddau wedi sgwennu a chyhoeddi llwyth o bethau gwallgo, gwirion a gwych yn y gorffennol. Rhowch y ddau efo’i gilydd a dyma’r canlyniad!

Dwi wedi ei fwynhau’n arw a dwi jest â drysu isio’i ddarllen yn uchel i blant y teulu. Mi fyddan nhw wrth eu bodd. A deud y gwir, dwi wedi cytuno i neud sgwrs efo dysgwyr (ia, oedolion) nos Fercher, a dwi isio darllen hwn iddyn nhw. Pam lai?

Mae’r cyfan mewn penillion sy’n odli:

Ac yn llawn idiomau a Chymraeg naturiol y gogledd:

Ia, fel ‘chwysu chwartia’, a ‘paned’ yn hytrach na ‘dishgled’ – a nes mlaen ‘Mrs Corn, gr’aduras’ ond mae pawb yn gwybod be ydi paned, tydyn? Os dach chi’n riant/Tadcu/Mamgu/athro o’r de, jest rhowch acen gog ymlaen, fel rhywun o Rownd a Rownd neu rywbeth, ac mae croeso i chi neud hwyl am ein pennau ni! Ond mae Gruffudd yn byw yn y de ac yn briod â Gwennan, merch o Ddyffryn Cothi’n wreiddiol, felly mae o’n gallu defnyddio pethau eitha deheuol hefyd, fel ‘chwysu’n stecs.’

Dwi ddim am ddeud be sy’n digwydd yn y stori, ond mae Sion Corn a’i griw yn cael disgo (cliw yn y teitl) yng Ngwlad yr Iâ:

A dyna un o fy hoff dudalennau, oherwydd y lliw a’r llun, ond yr holl syniad a’r arddull sgwennu hefyd. Mae’n gwneud i mi wenu, a dwi’n gallu clywed y plant (a Taid) yn chwerthin. Ond mae ‘na lawer mwy na hyn yn digwydd yn y disgo dwl ‘ma, felly ewch i chwilio am neu i ofyn am gopi ar gyfer eich hosan Dolig. Gwasg Carreg Gwalch £6.95. Clincar o lyfr i’w ddarllen cyn neu ar ôl eich cinio Dolig – ac unrhyw adeg liciwch chi. Ganol Awst os liciwch chi, os fydd hi’n rhy boeth.

O, a sori mod i ddim wedi rhoi llawer o sylw i ddim na neb ar hwn ers tro – dwi wedi bod yn brysur! Dyma lun sy’n egluro peth o’r prysurdeb:

A bydd nofel ar gyfer oedolion allan fis Chwefror, a dan ni wedi bod yn trio penderfynu pa fath o glawr fyddai’n apelio fwya. Iechyd, mae o wedi bod yn ddifyr gweld be sy’n apelio at bwy!

Bydd raid i chi aros i weld am ba un aethon ni.

Llyfrau i blant iau – ac un Saesneg i rai hŷn

Mae gen i bentwr o lyfrau i’w darllen ar y bwrdd acw, ond dwi’n llwyddo i fynd drwyddyn nhw yn ara bach.

Dwi’n hynod falch bod y 3ydd llyfr am Y DYN DWEUD DREFN wedi cyrraedd.

Mae hon, fel y ddau arall gan Lleucu, yn hyfryd. Y tro yma, mae’r Dyn Dweud Drefn yn meddwl mai fo ydi pêl-droediwr gorau Cymru.

Ond dydi o ddim yn gadael i’r ci chwarae – “Dydi cŵn ddim yn gallu chwarae pêl-droed, siŵr iawn…” ac mae o’n deud hyn fwy nag unwaith, a’r ci druan yn cael ei yrru i ffwrdd fwy nag unwaith, ac mae plant yn mynd i fwynhau’r ailadrodd yma’n arw.

Mae lluniau Gwen Millward unwaith eto’n cyfleu siom y ci bach i’r dim:

Be sy’n digwydd? Wel, y ci sy’n achub y dydd eto debyg iawn! Ond bydd raid i chi brynu/benthyg y llyfr o’r llyfrgell i weld os ydi’r Dyn Dweud Drefn yn dal i ddeud y drefn ar y diwedd. Bargen am £4.95. Gwasg Carreg Gwalch.

O, ac os ydach chi isio gweld be wnes i ddeud am y ddau lyfr arall fan hyn, jest teipiwch Dyn Dweud Drefn yn y darn Q yn y blwch i fyny ar y dde.

Llyfr arall gan Wasg Carreg Gwalch ydi A AM ANGHENFIL gan Huw Aaron.

Does ‘na fawr o waith darllen, achos llyfr am yr wyddor ydi o, ond mewn arddull Huw Aaronaidd iawn! Mae ‘na anghenfil i fynd efo pob llythyren:

Ambell enw yn gyfarwydd ond rhai na fyddwch chi wedi clywed amdanyn nhw o’r blaen:

A nifer sydd wedi dod o ddychymyg gwallgo a boncyrs Huw:

Ond mae gen i deimlad efallai bod ei blant wedi ei helpu i greu yr enwau ‘ma, neu o leia wedi dweud wrtho os oedden nhw’n eu hoffi neu beidio.

Ond mae ‘na fwy na dim ond yr wyddor yma… mae ‘na ddiweddglo annisgwyl wnaeth i mi wenu fel giât!

Mi wnes i gŵglo lluniau ‘smiling gate’ a dyma’r petha agosa ato ges i. Syniad fan hyn am fygiau/crysau T Cymraeg? Dyma sgwigl hynod sal wnes i jest rŵan ond dwi’m yn disgwyl gweld hwn ar unrhyw fwg yn fuan:

Ond hei, newydd feddwl. Oes ‘na sgôp fan hyn am straeon ‘Y Giât Hapus’ – neu ‘Y Llidiart Llawen/Llon’?

Na? Iawn, anghofiwch o ta.

Cyn mynd, mae’n rhaid i mi sôn am hon:

Iesgob, mi wnes i ei mwynhau hi. Nofel gyntaf athro uwchradd sy’n foslem. Mi gafodd ei ddychryn gan yr hanes a’r ymateb i’r hanes am y 3 merch yn eu harddegau aeth i Syria i ymuno efo ISIS. Y canlyniad ydi nofel ddoniol, ffraeth, cynhyrfus, bwysig. Addas ar gyfer yr arddegau ac oedolion. A deud y gwir, mae angen rhoi copi i unrhyw un sydd angen dysgu am Foslemiaid a bobl sydd ddim yn ddosbarth canol a gwyn. Gwych.

Dwi’n sôn mwy amdani ar bodlediad Colli’r Plot – y bennod wnaethon ni ei recordio wythnos yma, fydd yn barod yn fuan – ac oedd yn andros o hwyl i’w gwneud. Dwi’n meddwl y gwnewch chi fwynhau’r sŵn buwch.

Mwy o Wyliau, Cyfres Fferm Cwm Cawdel

Dwi ddim yn siŵr sut lwyddais i i fethu’r llyfr cyntaf yn y gyfres hon, sef Gwyliau Gwirion, am ffermwraig ifanc o’r enw Ffion yn mynd â’i gwartheg am wyliau:

ond roedd ‘na ganmol iddi ar wefan sonamlyfra.com erbyn gweld, ac mae’n swnio’n andros o hwyl.

O wel! Dwi newydd ddarllen yr ail yn y gyfres, sef Mwy o Wyliau (Mŵŵŵy o wyliau?) lle maen nhw i gyd yn mynd i Gaerdydd.

Trafod lle i fynd am wyliau (sori, mae wordpress yn mynnu gwasgu’r llun fel hyn! Grrrr…)

Fel hogan ffarm fy hun, dwi wrth fy modd efo syniad a sgwennu Gwennan Evans, yr awdur. Er gwaetha’r hyn mae nifer o bobl y trefi a’r dinasoedd yn ei gredu, does ‘na DDIM digon o lyfrau efo cefndir amaethyddol i blant yn Gymraeg! Ac mae plant cefn gwlad angen gweld eu hunain mewn llyfrau cyfoes hefyd, chwarae teg. Dwi’n siŵr bod plant trefol isio gweld mwy o fywyd cyfoes ar fferm hefyd, er nad yw gwartheg yn sefyll ar ddwy goes fel hyn fel arfer, wrth gwrs.

Mae darluniau Lleucu Gwenllian yn hyfryd; syml, ond effeithiol!

Disgwyl am drên

Dwi wrth fy modd efo’r llun uchod ohonyn nhw’n disgwyl yn daclus am y trên i’r brifddinas.

A hwn wedi cyrraedd:

Ond efallai mai hwn ydi fy ffefryn:

Wrth gwrs y bydden nhw isio cael hunlun/selffi!

Mae’r llyfrau wedi eu hanelu at ddarllenwyr tua 4-8 oed, gyda chydig iawn o waith darllen a mwy o waith astudio’r lluniau. Byddai’n hawdd gorffen darllen hon mewn un noson amser gwely.

Gan mai un o Ddyffryn Cothi ydi Gwennan yn wreiddiol,

mae’r stori’n ddeheuol gyda geiriau fel ‘yn grac’ a ‘dere’, ond mae pawb o Fôn i Fynwy yn deall geiriau felly bellach, siawns? Dwi wir ddim yn meddwl y bydd plant bach Ynys Môn yn cael trafferth efo’r stori, yn enwedig os ydyn nhw wedi arfer mynd i Sioe Llanelwedd. Ond erbyn meddwl, dydyn nhw ddim wedi cael cyfle i fynd yno ers dwy flynedd rŵan, naddo? Hanner eich bywyd os dach chi’n 4 oed.

Mae’r stori’n llawn hiwmor ysgafn, fel un o’r gwartheg yn syllu ar y cae yn Stadiwm Genedlaethol Cymru (syniad da peidio ei alw’n Stadiwm Principality, achos does wybod pryd fydd y noddwr yn newid a’r enw’n gorfod newid eto!) ac yn meddwl: “Sgwn i faint o fêls maen nhw’n gallu eu cael mas o hwn?”

Ffordd dda o ddysgu plant be sydd i’w weld a’i wneud mewn gwahanol ardaloedd o Gymru. Ond hwyl y stori a’r gwahanol wartheg sy’n bwysig.

Sgwn i lle fyddan nhw’n mynd mynd ar wyliau yn y llyfr nesa? Bet bydd ‘na gastell yno…

Gwasg Carreg Gwalch £6.

Chwedl Calaffate

Dwi wedi dotio eto! Mae’r llyfr yma’n berl. Ond bosib mod i’n biased – dwi’n hoff iawn o Batagonia (wedi bod ene, nôl yn 1991), dwi’n hoff iawn o’r math yma o stori a dwi’n hoff iawn o’r awdur:

Lleucu Gwenllian

sydd hefyd wedi gneud y lluniau, a dwi’n hoff iawn o’r rheiny hefyd… felly mi fyddai wedi bod yn anodd i hon beidio â mhlesio i.

Chlywais i rioed mo’r chwedl hon o’r blaen, ond roedd Lleucu wedi gorfod gneud tipyn o ymchwil i ddod o hyd iddi mae’n debyg, felly go dda hi.

Mae’r cwbl yn deillio o’r dywediad:

El que come calafate, siempre vuelve – Mae’r sawl sy’n bwyta’r calaffate, wastad yn dychwelyd.

Sôn am ffrwyth y coed calaffate maen nhw, sy’n gnweud jam neis iawn, mae’n debyg:

Ond dwi ddim yn cofio ei flasu o. Caws llaeth gawson ni pan o’n i ym Mhatagonia – neu ai jam llaeth oedd o? A phun bynnag, roedd hi’n ganol gaeaf.

Dyma sut a pham gafodd Lleucu hyd i’r stori, yn ei geiriau ei hun:

Dwi ddim isio difetha hud y stori cyn i chi gael gafael ar gopi, felly dyma chydig o luniau i chi (a chydig eiriau) i godi blas:

Tydyn nhw’n hyfryd?

Mae’r lliwiau’n hyfryd tydyn? Ac yn cyfleu Patagonia a’r paith i’r dim. Ac mae’r stori jest yn… mi wnewch chi ei licio hi. Addo. Oes, mae ‘na dinc o Blodeuwedd ynddi, a Romeo a Juliet hefyd.

A dyma lun arall o Calaffate (y ferch roddodd ei henw i’r goeden/gwrych/llwyn/ffrwythau/blodau). Sylwch ar liw ei llygaid hi:

Roedd gwir angen llyfr stori am Batagonia, ac am y bobl oedd yn byw yno cyn i’r Cymry a’r Sbaenwyr ac ati gyrraedd. Mae’n cael ei farchnata fel llyfr i blant 7-11 oed, ond mae’n addas i bawb dros 11 hefyd yn fy marn i.

Bu’r llyfr yn llafur cariad i Lleucu am ddwy flynedd, ac mae’r llafur hwnnw’n dangos, a’r cariad hefyd. Diolch am ei sgwennu a’i ddarllunio, Lleucu.

Do, yn bendant, Lleucu.

Nid dim ond darlunydd ydi’r hogan yma o Flaenau Ffestiniog; mae hi’n gallu sgwennu hefyd. Dwi’n cofio dotio at ei syniadau a’i harddull hi pan roedd hi’n hogan ysgol yn y Moelwyn.

Gwasg Carreg Gwalch £6.50.

Cerona Corona a sut i sgwennu

Mae arna i ofn nad ydi’r hen feirws yma wedi fy ysbrydoli i o gwbl. Mae darllen yn anodd, heb sôn am sgwennu. Ond diolch byth am Angharad Tomos: mae hi wedi sgwennu a darlunio a chyhoeddi llyfr cyfan: ‘Pawennau Mursen’ – yn ddigidol. Mae hanes Rwdlan a’r Dewin Dwl yn styc yn y tŷ ar gael am ddim (“i blant drwg o bob oed”) fan hyn:

Dwi’n arbennig o hoff o’r ffaith fod Ceridwen yn cael trafferth dysgu’r criw drwg – bydd sawl rhiant yn cydymdeimlo, ddeudwn i!

Da iawn, Angharad.

Mae ‘na lyfr arall, mwy ffeithiol am y feirws ar gael am ddim hefyd.

Addasiad ydi o, ac mae ‘na adolygiad dwyieithog ar gael fan hyn ar wefan sonamlyfra:

https://www.sonamlyfra.cymru/post/coronaeirws-llyfr-i-blant-elizabeth-jenner-kate-wilson-a-nia-roberts

Dyma’r linc i’r llyfr ei hun:

https://atebol-siop.com/coronafeirws-llyfr-i-blant.html

Nofel hanesyddol

Mae Gwasg Carreg Gwalch wedi cyhoeddi e-lyfr am y tro cyntaf hefyd:

Y Ci a’r Brenin Hywel gan Siân Lewis. Nofel ar gyfer Bl 5 a 6 (yn fras) ydi hi, yn rhan o gyfres am hanes Cymru, a chyfnod Hywel Dda sydd dan sylw fan hyn.

Dyma’r broliant ar wefan gwales.com:

Mae Gar mewn helynt. Mae wedi cnoi marchog pwysig, un o ffrindiau’r brenin Hywel. Yn ôl cyfraith newydd y brenin, fe gaiff ei gosbi’n llym. Felly rhaid i Gar adael ei gartref a mynd i chwilio am loches yng nghwmni Nest, ei ffrind.
Ond pan aiff Nest i lys y brenin ar ddiwrnod cyhoeddi’r gyfraith, mae Gar yn mynnu ei dilyn er gwaetha’r perygl. A fydd e’n dianc heb niwed o lys y Tŷ Gwyn?

Mae unrhyw beth gan Siân Lewis yn werth ei ddarllen! Ar gael am £5.95.

Tip sgwennu:

Un o’r sgwennwyr gorau erioed oedd John Steinbeck, ac mae’n debyg mai ei arddull o oedd i sgwennu’n hynod gyflym a pheidio â golygu na newid dim nes roedd y cyfan i lawr. A dyma pam: ‘Rewriting as a process is usually found to be an excuse for not going on,’ meddai. A wyddoch chi be, mae ‘na wirionedd yn hynna. Efallai mai dyna pam dwi mor araf yn sgwennu nofelau. Reit, dwi am drio dull Steinbeck, i weld os ga i well hwyl arni.

Roedd o hefyd yn credu bod sgwennu un dudalen bob dydd yn ganlyniad da, hyd yn oed os oedd o’n cymryd drwy’r dydd i’w sgwennu. O? Ydi hynna’n gwrthddeud yr uchod, dwch? Ond dim bwys, mae un dudalen yn rywbeth y galla i anelu ato, siawns.

Hefyd, roedd o, fel fi, yn hoffi deud ei ddeialog yn uchel wrth ei sgwennu. Mae o wir yn gweithio, os am gael deialog sy’n swnio fel sgwrs naturiol. Triwch o.

Iawn, dwi’n meddwl mod i’n teimlo rhyw fymryn o ysbrydoliaeth rŵan. Croesi bysedd!

2 lyfr bach Nadolig

Mae Gwasg Carreg Gwalch wedi cyhoeddi dau lyfr bach i blant sy’n addas ar gyfer y Nadolig:

Mae ‘Nadolig yn y Cartref’ gan Luned Aaron ar gyfer plant iau, ond yn iawn ar gyfer rhai tua 7 oed hefyd. Math o lyfr adfent ydi o, gyda 24 llun o bethau Nadoligaidd a chwpled i fynd efo pob llun, fel hyn:

Roedd fy nosbarth dysgwyr (oedolion!) i yn hoffi’r llyfr hefyd am ei fod yn hawdd iddyn nhw ei ddeall ac yn dysgu ambell air newydd iddyn nhw. Ond roedd yr ysgrifen ar y dudalen hon (gwyn ar gefndir melyn) fymryn bach yn anodd ei weld. Mwy am bethau felly yn y blog nesaf…

Llyfr bach tlws, clawr caled sy’n gyflwyniad hyfryd i rai o agweddau traddodiadol y Nadolig. Pam ddim gyrru hwn at rywun arbennig yn lle cerdyn eleni? Iawn, mae o fymryn drytach na cherdyn (£5.95) ac yn ddrytach i’w bostio – ond mae ‘na rai cardiau yn hurt o ddrud y dyddiau yma!

Stori arall gan Caryl Parry Jones a Craig Russell am Tomos y llygoden sy’n byw mewn theatr (lluniau gan Leri Tecwyn) ydi ‘Tomos Llygoden y Theatr a’r Nadolig Gorau Erioed’. Hon ydi’r 3edd cyfrol yn y gyfres, addas ar gyfer plant tua 5-8 oed, ac mae’n llawn hiwmor a dychymyg fel y ddwy arall.

Mae’n stori hyfryd am fod yn garedig (mae angen mwy o hyn yn ein byd a’n bywydau!) ond mae’n gweithio’n well pan fydd llai o ysgrifen. Fel golygydd, roedd fy siswrn yn ysu am dorri’r paragraff olaf fan hyn – o ‘Aha’ i ‘olaf’ oherwydd nad oedd ei angen.

Ia, dwi’n gwybod, mae’n brifo awdur i weld peth o’i hiwmor a’i arddull yn cael ei dorri (bu’n rhaid i mi ffarwelio efo talpiau o Cadi a’r Celtiaid hefyd) ond mae’r golygyddion fel arfer yn llygad eu lle. Weithiau, mae jest angen mwy o ofod. Croeso i chi anghytuno, cofiwch!

Oherwydd ei fod yn glawr meddal, mae hwn chydig rhatach (£4.95). Bydd plant sy’n pendroni am rai o gyfrinachau Siôn Corn yn cael hwyl efo’r stori, ac ro’n i wrth fy modd efo pethau fel: “Wanwl, ma hi’n oer mwya sydyn” a “Jiw jiw, nagw i” sy’n dangos cyfoeth yr iaith o’r de i’r gogledd. Cyfle gwych i rieni actio’r stori a gwneud acenion gwahanol. Ac mae ‘na ddarluniau hyfryd yma.

Y Dyn Dweud Drefn

Dwi wedi dotio at y llyfr bach yma! Llyfr cyntaf awdur newydd sbon, ac mae’n debyg ei fod wedi gweld golau dydd am y tro cyntaf fel rhan o bortffolio ar gyfer modiwl Ysgrifennu Creadigol yn Adran Gymraeg Prifysgol Abersytwyth. Dwi mor falch bod llyfrau plant yn cael eu croesawu fel rhan o fodiwl o’r fath. Hen bryd!

Pam mod i wedi dotio? Yn bennaf, oherwydd y ci. Os dach chi’n hoffi cŵn, mi wnewch chithau ddotio fel fi.

Mae’r dyn dweud drefn yn hen ddyn blin, blin efo pawb a phopeth nes i gi bach ddod i’w fywyd. A sbiwch ar y llun ohono gan Gwen Millward: mae hi wedi llwyddo i ddal yr edrychiad yn llygaid ci i’r dim yndo?

Mae’r arddull gan Lleucu Fflur Lynch o Langwm (y ddawn ysgrifennu yn rhedeg yn y teulu, yn amlwg) yn hyfryd o syml ac yn siŵr o blesio plant cynradd, boed i’w ddarllen yn annibynnol neu i wrando ar oedolyn neu blentyn hŷn yn ei ddarllen yn uchel.

Anrheg Nadolig bach hyfryd am £4.95. Gwasg Carreg Gwalch. I blant tua 5+ ddeudwn i.

Llyfr arall dwi newydd ei ddarllen ydi campwaith arall gan Catherine Johnson (ei mam o Wytherin – mae ‘na flog cyfan amdani yma os wnewch chi roi ei henw yn y bocs chwilio ar y dde):

Enillodd hwn y Little Rebels Children’s Book Award 2019, a hynny’n haeddiannol. Mae’n delio gyda’r pwnc o gaethwasiaeth yn onest iawn drwy gyfrwng hogyn bach o’r enw Nat sy’n cael ei yrru o Jamaica i Loegr. Mae’n addas ar gyfer plant 8-12 oed, ond oedolion hefyd. Mae’n fyr, ond mae ‘na gymaint ynddo fo, gan gynnwys ffeithiau, digwyddiadau a phobl go iawn. Oes, wrth gwrs bod ‘na elfennau brawychus ynddi, ond mae’n stori llawn cyffro a gobaith sydd wir yn werth ei ddarllen.

Nofel hanesyddol: Gwenwyn a Gwasgod Felen

Os oes gynnoch chi ddiddordeb mewn hanes, hanes Cymru, hanes Meirionnydd, neu pam benderfynodd criw o Gymry ymfudo i Batagonia, mae ‘Gwenwyn a Gwasgod Felen’ gan Haf Llewelyn yn mynd i’ch plesio’n arw. Hyd yn oed os nad oes gynnoch chi ddiddordeb yn y pynciau hynny, ond yn mwynhau stori dda efo cwpwl o ‘baddies’ go iawn, mi wnewch chi fwynhau hon.
Mae hi wedi ei hanelu at blant tua 9+ ond fel sy’n wir gyda chymaint o lyfrau plant, fe fydd oedolion yn ei mwynhau hefyd.
Mae’r stori wedi ei lleoli yn ardal y Bala yn yr 1860au, gyda nifer o gymeriadau difyr, rhai yn ddychmygol a rhai wedi eu seilio ar bobl go iawn, fel Michael D Jones, un o’r prif ymgyrchwyr dros greu gwladfa newydd ym Mhatagonia, a John Williams, snichyn o asiant tir, ac mae ‘na nodiadau diddorol iawn yn y cefn am gefndir y nofel:

Dau o’r prif gymeriadau yw brawd a chwaer sydd wedi’u gadael yn amddifad, Daniel a Dorothy. Mae pethau yn dechrau gwella i’r ddau wrth i Dorothy gael swydd fel morwyn ac i Daniel, gyda chymorth Michael D Jones, gael gwaith yn siop yr apothecari. Gyda llaw, fferyllydd ydi gŵr yr awdur, a dwi’n eitha siŵr bod ei wybodaeth o wedi bod o help mawr iddi wrth sgwennu’r nofel hon! Ond ynghanol y poteli a jariau o ffisig diniwed mae potel fach o wenwyn… gewch chi weld pa mor bwysig fydd y botel honno wrth i chi ddarllen y stori. Dyma’r sôn cyntaf amdani, a blas i chi o arddull y nofel:

Mi gewch chi hefyd weld pa mor bwysig fydd y wasgod felen. Ac mae hi’n bwysig, credwch fi.

Mi fyddwch chi hefyd yn flin efo, ac yn rhyfeddu at greulondeb a barusrwydd y meistri tir fel Syr Watkin Williams-Wynne, oedd yn berchen ar stad Glan-llyn – ie, lle mae’r gwersyll heddiw. Ac mi fyddwch chi’n CASAU Williams yr asiant tir oedd yn gweithredu ar ei ran o – a Twm Twm y bwli efo’i fastiff.
Ond mi fyddwch chi wrth eich bodd efo’r arwyr, Ellis a Wil Ifan.
Roedd fy ngwaed i’n berwi wrth ddarllen – o, ac mae ‘na farwolaeth a llofruddio yma, felly cofiwch hynny os ydach chi’n blentyn sensitif.

Mi wnewch chi ddysgu llawer am hanes y cyfnod yn y nofel hon, o’r pethau mawr, gwleidyddol i’r pethau bychain fel y ffaith bod y tlodion yn hel cen oddi ar gerrig ac yn cael eu talu geiniog a dimai y pwys – a phan feddyliwch chi pa mor ysgafn ydi cen, byddai’n rhaid gweithio am oriau i hel pwys!

Ei ddefnyddio i liwio gwlân fyddai’r prynwyr, gyda llaw – ond darllenwch y nofel i ddysgu mwy o bethau difyr fel’na.

Un o fy hoff gymeriadau ydi Eldra, un o’r sipsiwn. A dyma hi, yn y Prolog:

Mae ‘na ambell ‘typo’ yn y llyfr, ond peidiwch â gadael i’r rheiny amharu ar y stori gyffrous am gyfnod pwysig yn ein hanes.

Gwasg Carreg Gwalch. £6.99