Powell, Merched Dewr a Gwlad yr Asyn

Nofel ar gyfer yr arddegau ydi Powell gan Manon Steffan Ros: hanes bachgen o’r enw Elis yn mynd am bythefnos i America i hel achau’r teulu efo’i daid. Mae o’n gwybod erioed mai ei gyndaid, “yr Ellis Powell arall” yrrodd bres adref o America i sefydlu ysbyty, ysgol gynradd ac ati yn Nhrefair. Y Powell Arms ydi enw’r dafarn leol ac mae Elis yn pasio cerflun ohono ar y ffordd i’r ysgol bob dydd. Dyn pwysig, dyn arbennig.

Mae cynnwrf Elis a’i daid yn pefrio drwy’r tudalennau, ond rydan ni’n gwybod bod rhywbeth yn mynd i fynd o’i le, felly mae’r ofn yn llechu wrth droi pob tudalen hefyd. Na, doedd Ellis Powell mo’r arwr roedden nhw wedi ei ddisgwyl. Caethwasiaeth ydi’r cefndir, fel yn nofel Angharad Tomos, Y Castell Siwgr, ond oherwydd mai rhywbeth yn y gorffennol ydi o yn Powell, y berthynas rhwng Elis a’i daid sy’n cydio fan hyn, ac mi wnes i fwynhau’r croeso a’r tensiwn maen nhw’n ei gael a’i deimlo gyda Yncl George ac Anti Hayley yn eu tŷ mawr crand ym Maryland. Felly nofel gyfoes am deulu, cyfeillgarwch a phwysigrwydd cydnabod y ffeithiau i gyd ydi hon.

Fel un gafodd ei hudo gan gyfres Roots ers talwm ( llun o’r gyfres wreiddiol isod),

ro’n i wedi disgwyl mwy am y caethweision, ond mae Manon yn hogan glyfar – doedd dim angen misoedd o waith ymchwil i sgwennu hon, nag oedd! Ac mae hi’n anghyfforddus iawn yn sgwennu fel rhywun nad oes ganddi’r ‘hawl’ i sgwennu amdanyn nhw – y busnes cultural appropriation ‘ma. Dwi’n dallt yn iawn ond dwi’m yn siwr os ydw i’n cytuno bob tro chwaith, neu be ydi diben dychymyg? I’w drafod eto…

Dwi’n hoffi’r clawr hefyd – syml, ond mae ’na lun yn rhoi cliw am y cynnwys. A dach chi’n gallu deud yn syth nad ydi hi’n mynd i fod yn nofel ffrili, lawen. Nid bod Manon yn sgwennu llawer o bethau felly! Ond mae ‘na hiwmor ynddi, dwi’n prysuro i ddeud. Dyma’r dudalen gyntaf i chi gael blas:

Yndi, mae Gwil yn gymeriad a fo sy’n gyfrifol am y rhan fwya o’r hiwmor sy yn y llyfr. Wedyn dyma i chi ddarn arall sy’n digwydd yn America – a Manon â’i bys ar y pyls fel arfer:

A dyma i chi ganmoliaeth gafodd hi ar Twitter gan Vaughan:

“Waw! Wel, dwi newydd cwpla’r llyfr hwn ac mae’n bwerus iawn iawn a hyd yn oed wedi gwneud i fi grio, ychydig. Ac yn bendant yn gwneud i chi feddwl. Da iawn@ManonSteffanRos unwaith eto x”

Ac ateb gan Y Dyn Barfog: “Dwi newydd ei orffen hefyd, tua chwarter awr yn ôl. Cytuno. Pob tro mae llyfr msr yn gwneud i mi drio bod yn berson gwell.”

Waw – dwi’n gwybod yn union be maen nhw’n ei feddwl.

Dros y môr a’r mynyddoedd. Straeon Merched dewr y Celtiaid Os dach chi isio gwario mwy ar lyfr, be am £18 ar gyfer clamp o lyfr hardd, clawr caled.

Mae ’na ddarluniau hyfryd gan Elin Manon, merch o Gymru sy’n byw yng Nghernyw, a lob sgows o awduron: Angharad Tomos, Haf Llewelyn, Mari George, Aneirin Karadog, Myrddin ap Dafydd, Anni Llŷn a Branwen Williams.

Ond pam dewis peidio rhoi enw’r awdur wrth bob stori, wn i ddim. Rhaid troi i’r cefn i weld pwy sgwennodd pa stori. Dwi ddim wedi darllen pob un gan fod ’na bymtheg ohonyn nhw, a llyfr i bori ynddo fesul tipyn ydi hwn yn fy marn i. Ond mi wnes i wir fwynhau y rhai dwi wedi eu darllen – Nia Ben Aur, y chwedl o Iwerddon gan Angharad Tomos,

Rhiannon a’r gosb o fod yn geffyl  (o’r Mabinogi) gan Myrddin a Ker Is o Lydaw gan Aneirin Karadog. Fersiwn o chwedl Cantre’r Gwaelod ydi honno. Y Gaer Isel ydi ystyr Ker Is, gwlad lle roedd y brenin yn flin am fod ei bobl mor aniolchgar ac yn gwneud dim ond gwledda a phartïo dragwyddol a phoeni am ddim ond gneud mwy o bres a bwyta ac yfed mwy a mwy.Yn ei farn o, roedden nhw wedi colli golwg ar beth oedd yn bwysig mewn bywyd. Ia, dach chi’n gweld y diwedd yn dod tydach ond efallai nid yn y ffordd fyddech chi’n ei ddisgwyl…

Mi wnes i fwynhau Llygad am Lygad gan Haf Llewelyn hefyd, am y frenhines Maebh o Iwerddon, rhywun na wyddwn i ddim oll amdani tan y llyfr hwn. Ond nefi, am gymeriad difyr. Hogan ffyrnig a deud y lleia!

Dwi’n edrych mlaen yn arw i ddarllen y gweddill.

Mae’n cael ei farchnata fel llyfr i blant ond dwi’n gwybod am sawl oedolyn a dysgwr fyddai’n hoffi’r straeon yma.

Mi wnes i wir fwynhau Gwlad yr Asyn gan Wyn Mason.

Nofel graffig i blant ydi hi, gyda’r lluniau gan ferch yr awdur, Efa Blosse Mason, ond mae’n bendant yn siwtio oedolion ac mae angen bod yn blentyn go soffistigedig i’w dallt hi’n iawn beth bynnag. Ddwedwn ni 9+? Mae angen dallt pethau fel ‘Paid â diystyru dy nerth cynhenid’ a ‘Mae angen bod yn wasaidd i fyw ymhlith pobol.’

Welais i mo’r ddrama, ac ar ôl darllen y nofel, mae’n anodd iawn ei dychmygu fel sioe un-person, ond roedd ’na ganmol mawr iddi doedd? Doedd y ddrama ddim yn addas i rai o dan 13 oed oherwydd y themàu, y rhegfeydd a’r cyfeiriadau at ryw ynddi, ond: “Unwaith rydych chi’n gwneud darlun o’r asyn, yn sydyn mae’n newid yn rhywbeth ar gyfer plant,” meddai’r awdur. Fel un sy’n mwynhau llyfrau graffig ar gyfer oedolion, dwi ddim mor siwr bod jest troi cymeriad yn ddarlun yn ei droi’n rywbeth i blant, ond mi wnes i wir fwynhau. Teimladwy, ffraeth, a chwa o awyr iach. Mae angen mwy o nofelau fel hyn, ond mi fydd yn anodd creu’r dilyniant a’r galw gan nad ydi’r traddodiad gynnon ni yma, ar wahân i gyfieithiadau Tintin ac Asterix. Gobeithio y bydd Gwlad yr Asyn yn gwerthu’n dda beth bynnag. Mae’n fargen am £12 gan fod llyfrau graffig yn gallu bod dipyn drytach na hynna.

A dyma i chi flas o’r cynnwys:

Y Castell Siwgr

Mae’r nofel hon gan Angharad Tomos ar restr fer llyfrau uwchradd Gwobr Tir na n-Og efo #Helynt, Rebecca Roberts a Llechi, Manon Steffan Ros. Dwi eisoes wedi canmol y ddwy honno, a rhaid i mi ddeud, mae Y Castell Siwgr yn gystadleuydd cryf arall. Does gen i wir ddim syniad mwnci pwy eith â hi, achos mae’r tair mor wahanol a’r tair yn haeddu gwobr.

Dwi mor falch nad ydw i’n un o’r beirniaid!

Arddangosfa yng Nghastell Penrhyn gan Manon ysbrydolodd Angharad.

A’r dyfyniad yma yn fwy na’r un, beryg:

Hanes dwy ferch ifanc sydd yn y nofel: Eboni (neu Yamba i ddefnyddio ei henw go iawn), caethferch ar blanhigfa’r teulu Penrhyn yn Jamaica; a Dorcas o Ddolgellau sy’n gwehyddu’r wlanen sy’n creu’r dillad mae pob caethwas yn gorfod ei wisgo, cyn cael ei gorfodi i fynd i Gastell Penrhyn i fod yn forwyn.

Mae sefyllfa’r ddwy yn debyg mewn sawl ffordd: gwaith hurt o galed o fore gwyn tan nos a chael eu trin fel baw isa’r domen. Allwn i ddim peidio â chymharu bywydau’r ddwy: bod yn gaethferch sydd waetha wrth gwrs, cael eich trin a’ch hystyried fel un o’r anifeiliaid, a chael eich taro a’ch chwipio a’ch treisio; ond doedd bywyd Dorcas fawr gwell ar ôl symud i’r castell mewn gwirionedd.

Mae ‘na olygfeydd ysgytwol yma, a rhai do’n i ddim wedi disgwyl eu gweld gan Angharad am ryw reswm. Mi wnes i ei chlywed hi’n deud yn rhywle bod gwneud yr ymchwil wedi bod yn sioc iddi – ar y podlediad ardderchog yma dwi’n meddwl:

https://ypod.cymru/podlediadau/carudarllen

Pennod 6, lle mae mari Siôn yn holi Angharad, Manon a Rebecca.

Mi fydd y nofel yn sicr yn sioc i rai darllenwyr yn eu harddegau, hyd yn oed i’r rhai sydd wedi dilyn yr erchyllterau y tu ôl i ‘Black Lives Matter’. Mae’n dibynnu be maen nhw eisoes wedi ei weld ar bapur ac ar sgrin.

Dwi’n cofio’r sioc ges i wrth wylio cyfres deledu Roots nôl yn y 1970au:

Mi fyddwn i yn fy nagrau bob nos Sul yn gweld Kunta Kinte, Kizzy a Chicken George yn cael eu trin mor anfaddeuol o greulon gan bobl wyn. Erbyn meddwl, dyna un o’r cyfresi teledu newidiodd fi fel person a siapio fy syniadau a fy nghredoau am byth.

Roedd y golygfeydd treisiol yn ysgwyd rhywun i’r byw, ac mae Angharad wedi llwyddo i wneud yr un peth ar bapur, yn Gymraeg. Efallai y byddan nhw’n ormod i ddarllenwyr iau, mwy sensitif, felly bosib bod angen bod tua 15 oed cyn darllen hon, neu 14 oed aeddfed. Ond dwi’n eitha siŵr y bydd darllen am hanesion y ddwy ferch ifanc yma yn aros yn y cof.

Dyma’r dudalen gyntaf:

Ydi, mae bywyd Dorcas yn llawn hwyl a fflyrtian. Ond bydd pethau’n newid erbyn Pennod 8:

Nac ydi, dydi’r eirfa ddim yn hawdd, na’r arddull chwaith, felly nofel Set 1 fydd hon mewn ysgolion, dybiwn i. Ond mi faswn i wrth fy modd yn cael clywed yr ymateb a’r trafod yn y dosbarth wedyn. Byddai’r rhai sydd ddim cystal am ddarllen/siarad Cymraeg ar dân isio gallu darllen Cymraeg yn well ar ôl gwrando ar y trafod, siawns?

Mae ‘na linellau yma sy’n neidio allan arnach chi, fel:

“…Mae byw heb chwerthin yn ffurf greulon ar gaethiwed.

Dylai pawb fod yn rhydd i chwerthin.”

“Doeddwn i ddim yn casáu neb ers talwm. Ond rŵan dwi’n llawn casineb. Rhaid ei fod o’n rhywbeth sy’n lledu fel salwch, yn haint sydd yn mynd o’r naill i’r llall.”

Ac mae ‘na lawer mwy. Ond darllenwch y llyfr drosoch chi’n hun; mi fydd golygfeydd a llinellau gwahanol yn neidio allan i ddarllenwyr gwahanol, a dyna be sy’n gneud trafod llyfrau mor ddifyr.

Pob lwc i’r tair nofel, a chofiwch wylio Heno nos Iau, 20 Mai 2021, pan fyddan nhw’n cyhoeddi enwau’r enillwyr ym mhob categori. Dwi ddim yn ei chofio hi mor agos â hyn ers blynyddoedd!

Hoff Lyfrau Luned Aaron

Luned Aaron sydd dan sylw yr wythnos yma: (this is all about Luned’s favourite children’s books and illustrators)

Mae hi’n byw yng Nghaerdydd rŵan, ond un o Fangor ydi hi, a dwi’n gwybod, achos ro’n i’n ei dysgu yn Ysgol Tryfan am gyfnod! Ac oedd, roedd hi’n bleser i’w dysgu.

Mae hi’n artist ac yn awdur – ac yn “wneuthurwr llyfrau” yn ôl ei Twitter (sy’n berffaith wir gan ei bod yn gwneud y lluniau yn ogystal â’r lluniau) sy’n creu llyfrau hyfryd sydd wedi bod yn llwyddiannus iawn:

Ei gwobr gyntaf dwi’n meddwl

Mae hi a’i gŵr, Huw, ar y rhestr fer efo’i gilydd eleni:

Gobeithio na eith hi’n ffrae…

A dyma gloriau rhai o’i llyfrau hyd yma:

Felly mwynhewch ei hatebion am ei hoff lyfrau:

1. Pa lyfrau oeddet ti’n eu hoffi yn blentyn?

Pan ro’n i’n yr ysgol gynradd,  dwi’n cofio i mi fwynhau cyfrolau Mary Vaughan Jones a Jac Jones,

Janet ac Allan Ahlberg,

yn ogystal â llyfrau Elwyn Ioan,

Roald Dahl, Elgan Philip Davies a Patricia St John.

Roedd cyfresi yn apelio hefyd, er enghraifft, cyfres Rwdlan gan Angharad Tomos a chyfres Storïau Hud pan ro’n i’n ifanc iawn; yn hwyrach ymlaen, mi ro’n i’n llyncu cyfresi fel Cyfres y Corryn neu gyfres y Llewod gan Dafydd Parry.

Roedd cyfresi Narnia gan C.S.Lewis a St Clare’s a Malory Towers gan Enid Blyton yn mynd â fy mryd hefyd.

Yn yr ysgol uwchradd, ro’n i’n mwynhau nofelau gan awduron fel Bethan Gwanas (Diolch! B x), Angharad Tomos, T. Llew Jones, Gareth F. Williams, Maya Angelou, Meg Elis, Irma Chilton, Judy Blume, Gwenno Hywyn a Mihangel Morgan.

Wyt ti’n dal i ddarllen llyfrau plant? Pa rai wyt ti wedi eu hoffi’n ddiweddar?

Ydw, yn gyson. Mae cael plant yn golygu fy mod i gyda’r esgus perffaith i brynu a darllen llyfrau da i blant! Dwi’n hoff iawn o ddarganfod gwaith sy’n torri tir newydd gan artistiaid ac awduron tramor.

Yn lled ddiweddar, dwi wedi darganfod yr awdur a’r darlunydd amryddawn Beatrice Alemagna,

yn ogystal â darlunwyr dawnus eraill fel Isabelle Arsenault, Kenard Pak,

Tim Hopgood

(Mae’r llyfr yma gen i – ac mae’n wych! Bethan)

a Britta Teckentrup.

Mae Gŵyl Llên Plant Caerdydd yn lle delfrydol i gyfarfod awduron ac artistiaid dwi’n eu parchu. Yno y gwnes i gwrdd â Yuval Zommer a Petr Horáček – awduron a darlunwyr llyfrau plant dawnus dros ben.

Pwy ydi dy hoff ddylunydd/arlunydd llyfrau? Pam?

Dwi eisoes wedi crybwyll yr Eidales Beatrice Alemagna – dwi wrth fy modd gyda’i gwaith hi, ei harddull gweledol anhygoel yn ogystal â’i gwaith storïo gwreiddiol a dychmygus.

Awdur ddarlunwyr eraill dwi’n eu parchu’n fawr ydi Rebecca Cobb a’r diweddar John Burningham gyda’i arddull trawiadol sy’n gamarweiniol o naïf.

Athrylith arall ym maes llyfrau plant yn fy marn i ydi Shirley Hughes – mae hi’n llwyddo i gamu i mewn i fyd plentyn gyda’i lluniau a’i geiriau mewn modd tyner a llawn manylion hyfryd sydd wir yn argyhoeddi.

Mae Lauren Child hefyd yn llwyddo i gyfleu meddyliau ifanc yn wych iawn,

ac i mi, pencampwraig yr odl fyddai Julia Donaldson.

O ran y gweledol, mae arddulliau collage Leo Lionni ac Eric Carle wastad yn fy swyno,

yn ogystal â darluniau paentiadwy a lliwgar Brian Wildsmith o’r chwedegau a’r saithdegau.

Be nath i ti ddechrau sgwennu?

Dwi wedi mwynhau ysgrifennu ers yn ifanc iawn, a dwi’n dal i fod â chopïau o’r llyfrau bach gair a llun ro’n i’n eu creu pan yn yr ysgol gynradd gan i fy rhieni eu cadw nhw yn yr atig ar hyd y blynyddoedd!

Dwi’n siŵr fod mwynhau cyfrolau da fel cyfres Rwdlan yn fychan wedi bod yn sbardun mawr. Dwi’n cofio ysgrifennu at Angharad Tomos yn ifanc a sôn wrthi gymaint ro’n i’n hoffi ei gwaith.

Roedd gen i rieni ac athrawon oedd yn fy nghymell i o oedran ifanc i ysgrifennu’n gyson ac ymgeisio am gystadlaethau ac ati. Mi roedd ennill gwobrau mewn ambell i eisteddfod yn sicr yn hwb ac yn ysgogiad i ddal ati.

Be wyt ti’n ei fwynhau fwya’ am sgwennu?

Mae ysgrifennu dyddiadur yn gyson wedi bod yn arferiad ers ro’n i tua deg oed, felly mae rhoi mynegiant ar bapur i brofiadau yn bwysig iawn imi. Mewn rhyw ffordd, mae ysgrifennu yn fodd o ddogfennu a chroniclo teimladau a syniadau, ac mae hynny’n rhoi boddhad mawr imi.

Mae’r broses o greu rhywbeth mor derfynol â llyfr, sydd â pharhad iddo, yn sicr yn dod â’i foddhad. Mae yna wefr arbennig mewn agor bocs sy’n llawn llyfrau sydd newydd eu hargraffu!

Dwed chydig am dy nofel ddiweddara i blant.

Mae’r Cyfan i Ti (Atebol) ydi fy llyfr diweddaraf sydd wedi ei anelu at gynulleidfa ifanc. Mae’r gyfrol yn dilyn diwrnod ar ei hyd o wawrio’r haul ben bore tan iddi nosi yn yr hwyr, ac yn cyflwyno’r pum synnwyr i blant trwy wahanol olygfeydd cyfarwydd o fyd natur.

Mae’n gyfrol sydd ar ffurf mydr, a dwi’n gobeithio fod yr odl gyson a’r rhythm sydd yn y llyfr yn help i blant ymlacio ar ddiwedd y dydd.

Wrth ysgrifennu, ro’n i’n awyddus i gyfathrebu mewn modd a fyddai’n glir a diwastraff. Felly mi wnes i ofyn barn ambell i riant (gan gynnwys rhieni Cymraeg ail iaith), cyn athrawon ac ambell i fardd ro’n i’n eu parchu yn ystod y broses o ysgrifennu, er mwyn cael gwahanol safbwyntiau ynglŷn â ffyrdd o symleiddio’r dweud rhyw gymaint. Ro’n i am iddi fod yn gyfrol hygyrch, hawdd ei darllen, a do’n i’n sicr ddim eisiau dieithrio rhieni, yn enwedig rhieni ail iaith. Dwi’n falch bod cyfieithiad syml yng nghefn y llyfr sy’n llwyddo i ehangu apêl y llyfr gobeithio.

Wrth greu’r gyfrol, roedd helynt Covid a’r cloi mawr ar ddechrau, a ro’n i’n fwriadol eisiau creu cyfrol gadarnhaol a fyddai’n ddathliad o rodd natur. Er caledi’r cyfnod yma, a’r holl golledion sydd wedi dod yn ei sgil i gynifer o unigolion, dwi’n meddwl fod y cyfnod yma wedi peri i ni werthfawrogi ein milltir sgwâr yn fwy nag erioed, ac roedden ni fel teulu, fel y rhelyw ohonom, yn mwynhau dod i adnabod ein milltir sgwâr yn well wrth fynd ar ein troeon dyddiol. A dweud y gwir, roedd dipyn o’r syniadau ar gyfer y llyfr yn dod i mi wrth fynd ar y troeon yma.

Mewn ffordd, ro’n i’n awyddus i gyfleu yn y gyfrol fod cymaint o ryfeddodau ar ein stepen drws y gallwn ni eu mwynhau – does dim angen mynd dramor i ryfeddu! Mi fyddwn i’n sylwi yn yr ardd, er enghraifft, fel y byddai fy merched yn mopio’n lân at bethau mor ymddangosiadol fychan; o deithiau prysur y morgrug i’r siapiau ar ddail a phetalau. Nhw sy’n iawn wrth gwrs – mae’r rhyfeddodau yma reit o flaen ein trwynau ni, dim ond i ni sylwi arnyn nhw.

O bosib, ar ryw lefel isymwybodol wrth fynd ati i greu’r llyfr, fy mod i am annog rhieni i sylwi o’r newydd ar y pethau yma hefyd, yng nghwmni’r plentyn, gan ddeffro’r plentyn ynddyn nhw o bosib. Elfen arall sy’n dod drosodd yn gynnil yn y gyfrol dwi’n meddwl ydi’r ffaith bod cyfrifoldeb arnom ni i edrych ar ôl y greadigaeth ryfeddol yma, yn ogystal â’i mwynhau. Eto, doedd hyn ddim yn neges ro’n i’n ei gyfleu’n amlwg, ac yn sicr, doeddwn i ddim am fod yn bregethwrol a didactig, ond mae’r neges yno o dan yr wyneb.

O ran arddull weledol y llyfr, techneg collage sydd yma gan fwyaf, gan gynnwys technegau argraffu a pheintio hefyd ar brydiau. Dwi wrth fy modd gyda thechneg collage – mae modd ymgolli a gwirioneddol fwynhau’r broses haenog yma o greu. Mewn ffordd, mae’r gyfrol yma’n esblygiad naturiol o’r cyfrolau yn fy nghyfres Byd Natur (Gwasg Carreg Gwalch), sy’n cynnwys technegau tebyg, ond bod mwy o gynnwys geiriol a stori yn perthyn i’r gyfrol yma, ochr yn ochr â’r lluniau.

Mi hoffwn i ategu mai dechrau taith y gyfrol oedd cael treulio wythnos ar gwrs ysbrydoledig yng nghanolfan Tŷ Newydd –

cwrs a gafodd ei drefnu ar y cyd gan Gyngor Llyfrau Cymru a Llenyddiaeth Cymru. Dwi’n ddiolchgar am bob cyfle i dreulio amser yn Nhŷ Newydd gan ei fod yn fan mor arbennig sydd wedi rhoi cychwyn ar sawl prosiect creadigol imi ar hyd y blynyddoedd. Yn ystod y cwrs yma y cychwynnodd y sgwrs ynglŷn â’r posibilrwydd o gyhoeddi’r gyfrol gyda Rachel Lloyd o gwmni Atebol. Braf oedd y broses o gydweithio gyda hi, ynghyd â’r dylunydd dawnus Elgan Griffiths.

Pa lyfr(au) plant sydd ar y ffordd nesa gen ti?

Y ddwy gyfrol nesaf i blant fydd wedi eu hysgrifennu gen i fydd Nos Da Tanwen a Twm (Gwasg Carreg Gwalch) a Pam (Y Lolfa). Prosiectau ar y cyd gyda fy ngŵr, Huw Aaron, fydd y rhein – Huw fydd yn darlunio a dylunio’r ddwy gyfrol. Rhein fydd ein llyfrau cyntaf ar y cyd, felly dwi’n gyffrous iawn am gydweithio.

Cyfrol fach liwgar a chwareus i blant ifanc ydi Nos Da Tanwen a Twm sy’n cyflwyno’r elfennau gwahanol o fynd i’r gwely gyda’r hwyr trwy ddangos teulu bach o deigrod yn mynd trwy’r rwtîn nosweithiol. Llyfr ysgafn, ar odl, ydi Pam, sy’n cyflwyno cwestiynau sy’n peri penbleth i blentyn bach direidus!

Diolch am dy atebion, Luned, a diolch arbennig am dynnu ein sylw at arlunwyr mor ddifyr! Pob lwc efo’r llyfrau i gyd.

Gyda llaw, dwi newydd ddarganfod y linc bach hyfryd yma, sy’n rhoi sylw i arlunydd llyfrau gwahanol bob wythnos (Mae’n siŵr bod Luned yn gwybod amdano’n barod). Mwynhewch!

Meet An Illustrator 11 – Marie Voigt

Cerona Corona a sut i sgwennu

Mae arna i ofn nad ydi’r hen feirws yma wedi fy ysbrydoli i o gwbl. Mae darllen yn anodd, heb sôn am sgwennu. Ond diolch byth am Angharad Tomos: mae hi wedi sgwennu a darlunio a chyhoeddi llyfr cyfan: ‘Pawennau Mursen’ – yn ddigidol. Mae hanes Rwdlan a’r Dewin Dwl yn styc yn y tŷ ar gael am ddim (“i blant drwg o bob oed”) fan hyn:

Dwi’n arbennig o hoff o’r ffaith fod Ceridwen yn cael trafferth dysgu’r criw drwg – bydd sawl rhiant yn cydymdeimlo, ddeudwn i!

Da iawn, Angharad.

Mae ‘na lyfr arall, mwy ffeithiol am y feirws ar gael am ddim hefyd.

Addasiad ydi o, ac mae ‘na adolygiad dwyieithog ar gael fan hyn ar wefan sonamlyfra:

https://www.sonamlyfra.cymru/post/coronaeirws-llyfr-i-blant-elizabeth-jenner-kate-wilson-a-nia-roberts

Dyma’r linc i’r llyfr ei hun:

https://atebol-siop.com/coronafeirws-llyfr-i-blant.html

Nofel hanesyddol

Mae Gwasg Carreg Gwalch wedi cyhoeddi e-lyfr am y tro cyntaf hefyd:

Y Ci a’r Brenin Hywel gan Siân Lewis. Nofel ar gyfer Bl 5 a 6 (yn fras) ydi hi, yn rhan o gyfres am hanes Cymru, a chyfnod Hywel Dda sydd dan sylw fan hyn.

Dyma’r broliant ar wefan gwales.com:

Mae Gar mewn helynt. Mae wedi cnoi marchog pwysig, un o ffrindiau’r brenin Hywel. Yn ôl cyfraith newydd y brenin, fe gaiff ei gosbi’n llym. Felly rhaid i Gar adael ei gartref a mynd i chwilio am loches yng nghwmni Nest, ei ffrind.
Ond pan aiff Nest i lys y brenin ar ddiwrnod cyhoeddi’r gyfraith, mae Gar yn mynnu ei dilyn er gwaetha’r perygl. A fydd e’n dianc heb niwed o lys y Tŷ Gwyn?

Mae unrhyw beth gan Siân Lewis yn werth ei ddarllen! Ar gael am £5.95.

Tip sgwennu:

Un o’r sgwennwyr gorau erioed oedd John Steinbeck, ac mae’n debyg mai ei arddull o oedd i sgwennu’n hynod gyflym a pheidio â golygu na newid dim nes roedd y cyfan i lawr. A dyma pam: ‘Rewriting as a process is usually found to be an excuse for not going on,’ meddai. A wyddoch chi be, mae ‘na wirionedd yn hynna. Efallai mai dyna pam dwi mor araf yn sgwennu nofelau. Reit, dwi am drio dull Steinbeck, i weld os ga i well hwyl arni.

Roedd o hefyd yn credu bod sgwennu un dudalen bob dydd yn ganlyniad da, hyd yn oed os oedd o’n cymryd drwy’r dydd i’w sgwennu. O? Ydi hynna’n gwrthddeud yr uchod, dwch? Ond dim bwys, mae un dudalen yn rywbeth y galla i anelu ato, siawns.

Hefyd, roedd o, fel fi, yn hoffi deud ei ddeialog yn uchel wrth ei sgwennu. Mae o wir yn gweithio, os am gael deialog sy’n swnio fel sgwrs naturiol. Triwch o.

Iawn, dwi’n meddwl mod i’n teimlo rhyw fymryn o ysbrydoliaeth rŵan. Croesi bysedd!

Hoff lyfrau Lleucu Roberts

Mae ‘na awdur arall wedi ateb fy nghwestiynau i!

Ganwyd Lleucu Roberts yn Aberystwyth a chafodd ei magu yn ardal Bow Street, Ceredigion. Aeth i Ysgol Gynradd Rhydypennau, Ysgol Gyfun Penweddig a Phrifysgol Aberystwyth – lle y ces i’r fraint o ddod i’w nabod hi, ond mae hi fymryn yn iau na fi.

Erbyn hyn, mae hi’n byw yn Rhostryfan, Gwynedd efo’i gŵr, Arwel (Pod) sydd hefyd wedi cyhoeddi llyfr o’i gerddi, Stompiadau Pod, ond mi ddylai yntau sgwennu llyfrau ar gyfer plant os dach chi’n gofyn i mi.

Mae ganddyn nhw 4 o blant, ac wedi llwyddo i fagu’r rheiny tra’n sgwennu a chyfieithu. Yn ogystal â sgwennu llyfrau ar gyfer plant hŷn ac oedolion, mae Lleucu hefyd yn sgriptio ar gyfer y radio a’r teledu ac yn ennill gwobrau dragwyddol, fel Gwobr Tir na n-Og droeon.

Enillodd Wobr Goffa Daniel Owen a’r Fedal Ryddiaith yn Eisteddfod Genedlaethol Sir Gâr 2014, y person cyntaf i gipio’r ddwy brif wobr ryddiaith yn yr un flwyddyn. Tipyn o gamp!

Tipyn o awdur felly, a dyma ei hatebion hi:

Pa lyfrau oeddet ti’n eu hoffi’n blentyn?

Dwi’n cofio dwli ar Teulu’r Cwpwrdd Cornel a oedd yn un o’r llyfrau a oedd gan fy mam yn blentyn, yn fwy na Llyfr Mawr y Plant, er bod ‘Siôn Blewyn Coch’ yn ffefryn.

A stwff Blyton, fesul y llath (dwi’n gwaredu at y ffordd roedd merched Malory Towers ym mhellafion Lloegr yn llwyddo i ddal fy nychymyg). Dwi’n meddwl ‘sa well gen i weld plentyn â’i drwyn yn sownd yn ei ffôn nag yn hynt a helynt preswylwyr ysgolion bonedd Blyton, felly dwi ddim yn siwr ‘mod i’n cytuno gant y cant fod darllen unrhyw beth yn well na darllen dim. Roedd y Fives a’r Sevens dwtsh yn well.

(ia, llun o’r ffilm, sori, ond mae’n un da tydi!)

Ond gwell o lawer oedd un o lyfrau fy nhad yn blentyn – Swallows and Amazons, Arthur Ransome – a greai fyd dychymyg plentyn i’r dim.

Dotiwn at nofelau Beti Hughes ac Elizabeth Watkin-Jones, ond i raddau, roedd prinder llyfrau i blant yn Gymraeg pan oeddwn i’n blentyn ar ddiwedd y chwedegau a dechrau’r saithdegau yn ein gwthio i ddarllen llyfrau oedolion yn gynt, a doedd hynny ddim yn ddrwg o beth i gyd: J Ellis Williams, Jane Edwards, Islwyn Ffowc Elis – darllenais Cysgod y Cryman

ddwy waith ac Yn Ôl i Leifior unwaith tra ar wyliau cyfnewid am bythefnos gyda theulu yn Llydaw yn dair ar ddeg, cymaint oedd fy hiraeth am adre.

Copi fy rhieni o The Great Short Stories of the World

a agorodd fy meddwl i nofelau o rannau o’r byd y tu hwnt i’r ynysoedd hyn, ac er bod rhai nofelau’n fwy o sialens na’i gilydd, po fwya’r her, mwya’r wobr. Mae’n dda cael llyfrau heddiw wedi’u targedu at wahanol oedrannau, ond ddylen ni ddim categoreiddio’n ormodol chwaith: mae Llyfr Glas Nebo yn brawf o’r ffordd y mae llenyddiaeth wych yn rhychwantu oedrannau.

Wyt ti’n dal i ddarllen llyfrau plant?
Dim digon. Rydyn ni’n eithriadol o lwcus o’r awduron gwych sy’n ysgrifennu yn Gymraeg ar gyfer plant a phobl ifanc – Bethan Gwanas, Manon Steffan Ross, Myrddin ap Dafydd a chymaint o rai eraill, heb anghofio nofelau Gareth F Williams. Bûm am flynyddoedd yn ei chael hi braidd yn anodd i ymgolli mewn llyfrau gwych fel trioleg wreiddiol Phillip Pulman am nad oeddwn yn hynod o hoff o ddarllen nofelau heb eu gwreiddio yn y byd real fel petai, ond gwendid oedd hyn, a dwi’n dechrau gwella.

Ar ôl dweud hynny, yn y cyfnod pan oedd fy mhlant yn fach, a minnau’n darllen iddyn nhw’n nosweithiol, roeddwn i wrth fy modd gyda’r holl ddewis oedd ar gael erbyn hynny: trysorau Angharad Tomos, Cyfres Rwdlan wrth gwrs

(collais sawl deigryn yn darllen Yn Ddistaw Bach, ac mae fy mhlant a minnau’n dal i allu adrodd talpiau o’r gyfres ar ein cof), a Sothach a Sglyfath (yr orau un i mi o bosib);

Tŷ Jac, cyfrol fendigedig am y ddaear a’r ffordd rydyn ni’n effeithio arni a roddai neges werdd ymhell cyn i negeseuon felly ddod yn fwy cyfarwydd.

Erbyn hynny hefyd, roedd ‘na lu o lyfrau lliwgar gwych – yn cynnwys cyfrolau bendigedig Gwyn Thomas a Rhiannon Ifans ac eraill – yn adrodd straeon gwerin Cymru a’r byd, a chwedlau a hanesion arwyr Cymru.

Pwy ydi dy hoff ddarlunydd llyfrau plant?
Yn dilyn o’r uchod, mae gwaith Margaret Jones ar y Mabinogi yn aros yn y cof:

Ond yn bersonol, does dim curo ar symlrwydd Cyfres Rwdlan.

A Sothach a Sglyfath wedyn, yn debyg i luniau Y Tywysog Bach, Antoine de Saint-Exupery.

Er mai yn y dychymyg drwy eiriau’r awdur y mae’r lluniau gorau’n digwydd, mae’r darlunwyr gorau’n ategu lluniau’r dychymyg yn hytrach na’u disodli. Mae fy mhlant (sy’n oedolion ers tro byd bellach) yn dal i gofio’r murlun o holl gymeriadau Cyfres Rwdlan baention ni yn eu hystafell wely.

Beth wnaeth i ti ddechrau ysgrifennu?
Darllen. Llarpio llyfrau, a chael fy llyncu gan lyfrau, wrth iddyn nhw ymestyn fy ngorwelion i fydoedd a phrofiadau eraill heb i mi orfod symud o fy unfan. A hynny yn ei dro yn codi awydd arna i i drio ysgrifennu straeon sy’n gwneud yr un peth i eraill.

Beth wyt ti’n ei fwynhau fwyaf am ysgrifennu?
Yn union yr un peth â dwi’n ei fwynhau fwya am ddarllen llyfrau – ymgolli. Codi ‘mhen ar ôl teirawr o ddarllen/ysgrifennu a meddwl faint o’r gloch yw hi? Lle goblyn ydw i? Pwy ydw i?

Dwed ychydig mwy am dy lyfr diweddaraf i blant:
Afallon: yr olaf yn nhrioleg Yma, a ddaeth allan y llynedd. Enwau’r ddwy gyntaf oedd Yr Ynys a Hadau.

Trioleg yw hi am ddau yn eu harddegau, Gwawr a Cai, sy’n byw ar ynys yng nghylch yr Arctig yn y flwyddyn 2141. Yn dilyn trychineb niwclear, does dim llawer o bobl ar ôl yn y byd, a diolch i Fam Un, a aeth o Gymru ychydig cyn y drychineb, cafodd y Gymraeg ei chadw a’i throsglwyddo o genhedlaeth i genhedlaeth ar yr ynys. Daw’n ddiogel dros ganrif yn ddiweddarach i deithio’n ôl i Gymru, a phan ddaw’r ynyswyr yma, does neb ar ôl wrth gwrs. Tybed…?
Mae’r ail a’r drydedd nofel yn dilyn beth sy’n digwydd i Gwawr a Cai ar ôl iddyn nhw gyrraedd Aberystwyth, a’u cymdogion newydd yno.

Pa lyfr plant sydd ar y gweill gen ti?
Mae gen i nofel i oedolion ar y gweill, ond dim byd penodol i blant ar hyn o bryd. Mi wnes i fwynhau ysgrifennu trioleg Yma yn fawr iawn, a dwi’n teimlo ‘mod i wedi byw gyda Gwawr a Cai a’r cymeriadau eraill yn y dyfodol am y ddwy neu dair o flynyddoedd a gymerodd hi i gyhoeddi’r tair. Dwi’n hoff o ddyfalu’r dyfodol a chanlyniadau pethau sy’n digwydd heddiw, a dyna wnes i mewn nofel gynharach hefyd, Annwyl Smotyn Bach.

Mae’n ddigon posib mai aros yn y dyfodol wna i ar gyfer fy nofel nesa i blant hefyd. Caf weld!

A dyna ni – diolch yn fawr Lleucu, a brysia efo’r llyfr nesa i blant!

Genod Gwych a Merched Medrus

Dach chi’n cofio ddechrau’r flwyddyn am awdur yn chwilio am enwau genethod gwych a merched medrus fel rhan o’i phrosiect newydd?

Medi Jones-Jackson o Bow Street ger Aberystwyth oedd honno, rhywun sydd wedi gweithio ym myd llyfrau plant ac wedi rheoli prosiectau hyrwyddo darllen yn y gorffennol – ac mae hynny’n amlwg!

Yn union fel cyfres ‘Rebel o Ferch’, mae ‘Genod Gwych a Merched Medrus’ yn strocen o jiniys! Wedi’i hanelu at blant 5 i 10 oed yn wreiddiol (6-11 ar wefan y Lolfa, felly penderfynwch chi) mae’n gyfrol ddifyr, liwgar, addysgiadol a hwyliog am 12 o ferched ysbrydoledig o Gymru, o Jade Jones i Laura Ashley.

Mae pawb yn cael dwy dudalen, fel hyn, gyda hanes Amy Dillwyn y ddynes fusnes o Sgeti:

Ac ydi, mae’r gwaith darlunio gan Telor Gwyn yn hyfryd:

A’r dylunio gan Dyfan Williams. Ydyn, maen nhw’n ddau beth gwahanol! Y dylunydd sy’n penderfynu be i neud efo’r darluniau: maint, lleoliad ac ati, y ffont, bob dim.

A dwi’n siŵr bod Angharad Tomos wrth ei bodd yn cael bod yng nghwmni’r rhain i gyd – clod ac anrhydedd i awdur – ieee! Ond mae ‘na ferched o bob maes yma, mynydda, nyrsio, celf, ffasiwn, meddygaeth, astroffiseg – a fy ffefryn i, cracio codau yn ystod y rhyfel. Dwi wedi bod yn Bletchley, felly roedd gen i ddiddordeb mawr yn hanes Mair Russell-Jones o Bontycymmer oedd yn wych am wneud croeseiriau a phosau – ac yn gallu siarad Amlaeneg…

A sbiwch, mae ‘na weithgareddau yn y cefn i gyd-fynd â meysydd y merched medrus:

Nacydi siŵr, dydi’r pôs ddim i gyd yna, dwi isio i chi brynu’r llyfr tydw! Neu o leia ei fenthyg o’r llyfrgell, achos mi gaiff yr awdur, Medi Jones-Jackson, 8.5c am bob benthyciad wedyn. Ydi, mae o’n help mawr i awduron, wir yr – ac i’r llyfrgelloedd!

Ond dwi am gynnnwys cerdd Manon Awst i gyd:

Da ‘de!

A be am gais Medi am enwau merched ifanc gwych o Gymru heddiw? Wel, mae eu henwau nhw yn y llyfr hefyd, tu mewn y clawr blaen a chefn – ddeudis i bod Medi’n jiniys, do?

Dim llun sori, bydd raid i chi brynu copi i weld os ydi eich henwau chi yna. A nefi, mae ‘na enwau da allan fanna – enwau sy’n sgrechian i gyrraedd pinacl pa bynnag faes fyddwch chi’n ei ddewis.

Llyfr sy’n werth £5.99 yn bendant. Mi wnes i ei fwynhau o’n arw, ac mi fyddwn i wedi bod wrth fy modd efo fo pan ro’n i yn yr ysgol gynradd. Mae o’n siŵr o ysbrydoli genod ifanc heddiw.

Ond mae ‘na un peth bach… sut mae sillafu enw’r iaith Sanskrit yn Gymraeg? Dwi’n meddwl mai Sanscrit ddylai o fod. Yn ôl Geiriadur yr Acadaemi – Sansgrit (yr hen fusnes c/g ma eto…) Ond am ryw reswm, mae ‘na ‘d’ wedi dod o rhywle ac mae o’n Sandscrit yn y llyfr yma. Felly pwy sy’n iawn?!

Barn Barn

Da iawn cylchgrawn Barn – sylw da fel arfer i lyfrau plant gan Gwenan Mared a Delyth Roberts.

Dyma ddwy dudalen am lyfrau i blant iau (bydd raid i chi brynu eich copi eich hun o Barn os am ei weld yn well!):

A dwy arall i blant 7-11 oed:

Ac yna’r arddegau:

Digon o syniadau i chi yn fanna ar gyfer anrhegion Nadolig. A diolch i’r adolygwyr am dynnu sylw at y ffaith bod ‘na ddryswch weithiau ynglŷn â pha oedran darged sydd wedi ei nodi ar gyfer rhai o’r llyfrau. Ydyn, mae plant yn wahanol iawn, a rhai yn darllen yn llawer hŷn na’u hoed, ond mae’n dda cael rhyw fath o syniad, tydi?

Dwi wedi dechrau darllen Gwenwyn a gwasgod Felen gan Haf Llewelyn ac yn mwynhau’n arw.

Mae’n sôn am y cyfnod caled yn y 19eg ganrif, pan fyddai’r meistri tir cefnog yn gwneud bywydau’r werin hyd yn oed yn fwy anodd. Os oeddech chi isio gwybod pam fod y Cymry wedi dilyn Michael D Jones i Batagonia, dyma’r llyfr i chi. Ia, llyfr ar gyfer pobl ifanc, ond, fel yn achos cymaint o lyfrau tebyg, yn berffaith ar gyfer oedolion hefyd.

Mae Henriet y Syffrajet gan Angharad Tomos yn y pentwr ‘Darllen dros y Dolig’ hefyd.

Edrych ymlaen!

O, a diolch i’r dysgwyr am brynu’r nofel lefel Sylfaen sgwennais i ar gyfer cyfres Amdani:

Mae’n gwerthu’n dda, mae’n debyg. Profi bod dysgwyr yn mwynhau chydig o hiwmor yn eu llyfrau darllen? Dwi wedi ei ddeud o o’r blaen ac mi ddyweda i o eto – dydi sgwennu’n ‘ysgafn’ ddim yn hawdd!

Calendr 2018 ar gyfer plant

Syniad gwych gan Y Lolfa! Calendr lliwgar gyda 12 llun o 12 llyfr plant gwreiddiol y Lolfa a gyhoeddwyd dros y blynyddoedd diwethaf. Mae’n cynnwys lluniau gan artistiaid fel Jac Jones, Janet Samuel, Valériane Leblond ac Angharad Tomos.

Dwi ddim wedi gweld tu mewn y calendr eto ond os oes rhywun isio prynu anrheg Nadolig i mi – mi wnaiff hwn yn champion. Dim ond £4.99 gyda llaw.

Ia, do, dwi wedi gwirioni am fod lluniau Coeden Cadi ar y clawr, ond mi faswn i isio copi beth bynnag. Mae angen mwy o bethau fel hyn yn does?  Nwyddau sy’n tynnu sylw at lyfrau a chymeriadau a darluniau gwreiddiol o Gymru.

Mae ‘na gardiau ‘Snap’ Rwdlan ar gael eisoes:

A llwythi o grysau T ac ati

Ac mae brand Sali Mali yn cael ei ddefnyddio’n dda hefyd:

Ond mae ‘na lawer mwy o lyfrau plant gwreiddiol da ar gael rwan, efo darluniau gwirioneddol wych. Tipyn o gambl fyddai i wasg archebu llwyth o nwyddau wedi eu seilio ar un llyfr neu gymeriad y dyddiau yma, ond drwy ddod â sawl llyfr at ei gilydd fel hyn – bingo. Da iawn Y Lolfa.

Be am bapur lapio? Papur wal? Bagiau? Sanau? Printiau o’r lluniau mewn ffrâm? Ond hyd yn oed tase pob teulu efo plant Cymraeg yn cefnogi nwyddau Cymraeg, a fyddai hynny’n ddigon i’w wneud yn fenter busnes call? Dwn i’m. Ond mi fyddai’n rhaid sicrhau bod y llyfrau a’r cymeriadau yn ddigon adnabyddus yn gyntaf, a dydi hynny ddim yn hawdd pan yn cystadlu efo’ch Peppa Pincs a’ch cymeriadau Disney.

Mae rhai o’r arlunwyr yn cynnig gwerthu eu paentiadau gwreiddiol, fel hwn o Trysorfa Chwedlau Cymru ( Gomer) gan Brett Breckon :

Ond y llun gwreiddiol ydi o – ac mae’n £500. Ond yn werth bob ceiniog wrth gwrs! Ond efallai yn fwy addas i blant hŷn…

Be am hwn, o Hosan Nadolig ( Gomer) i blant iau? £600.

Mae gan Valeriane Leblond wefan, ond dim lluniau yn ymwneud â’r llyfrau mae hi wedi eu darlunio hyd y gwela i. A dwi methu dod o hyd i wefannau Jac Jones na Janet Samuel! Dim angen gwefannau yn amlwg. A phwy ydw i i feirniadu? Mi wnes i wefan oes yn ôl ond mae o wedi diflannu!

 

Myrddin ap Dafydd

Myrddin ap Dafydd yw perchennog Gwasg Carreg Gwalch, cwmni sy’n cyhoeddi rhyw 50 o lyfrau y flwyddyn.

Ond mae o hefyd yn fardd – yn brifardd hyd yn oed: fo enillodd y Gadair yn Eisteddfodau Cenedlaethol Cwm Rhymni 1990, a Thyddewi 2002.

Ac os dach chi isio dysgu cynganeddu:

Ac mae o wedi cyhoeddi llwythi o lyfrau o gerddi i blant, nifer ohonyn nhw yn ddarnau gosod mewn steddfodau:

Ond mae o hefyd yn awdur rhyddiaith. Mae o wedi sgwennu nifer o ddramâu, cyfres o lyfrau ar lên gwerin, a ffuglen i blant yn Gymraeg a Saesneg.

Mae o’n mynd o amgylch ysgolion yn gyson i siarad am ei gerddi a’i lyfrau.

A does dim syndod ei fod yn hoff iawn o lyfrau gan iddo gael ei fagu mewn siop lyfrau yn Llanrwst, a’i dad oedd yr awdur Dafydd Parri. Fo sgwennodd y gyfres hynod lwyddiannus am Y Llewod.

Felly Myrddin ydi’r nesa i ateb fy nghwestiynau am ei hoff lyfrau pan oedd o’n blentyn:

1. Pa lyfrau oeddet ti’n eu hoffi yn blentyn?
2. a) Ysgol Gynradd  – Cymraeg a Saesneg

Nofelau T Llew Jones a Thwm Siôn Cati yn arbennig, Ein Hen Hen Hanes, Jac Jamaica a nofelau Famous Five, Enid Blyton

1. b) Ysgol Uwchradd – Cymraeg a Saesneg

Islwyn Ffowc Elis, cyfres yr ‘Hardy Boys’ a chyfres Pocomonto – nofelau am ddau dditecif ifanc a chowboi ifanc oedd y rheiny

 

2. Wyt ti’n dal i ddarllen llyfrau plant? Pa rai wyt ti wedi eu hoffi’n ddiweddar?

Dwi’n hoff iawn o nofelau Michael Morpurgo – ac rydan ni wedi cyhoeddi fersiynau Cymraeg o nifer ohonyn nhw fel Ceffyl Rhyfel, Gwrando ar y Lloer a Llygaid Mistar Neb.

Dwi’n hoff o feirdd plant fel Charles Causley, Michael Rosen a Benjamin Zephaniah.

Gan fy mod i’n gweithio yn y maes, mi fydda i’n darllen llawer o lyfrau plant Cymraeg hefyd – mae Gareth F. Williams ac Angharad Tomos yn ffefrynnau, Manon Steffan Ros a Caryl Lewis hefyd.

 

3. Pwy ydi dy hoff ddylunydd/arlunydd llyfrau? Pam?

Dorry Spikes – dwi wedi cael pleser mawr o gydweithio efo hi ar sawl cyfrol. Mae’n wych mewn lliw ac mewn du a gwyn, yn gweld onglau a gorwelion gwahanol, ac mae ei phobol hi’n bobol ddiddorol iawn.

 

4. Be nath i ti ddechrau sgwennu?

Cael gwahoddiad i fynd i siarad mewn ysgol wnes i, ar ôl ennill cadair genedlaethol am gerdd oedd yn sôn am enedigaeth plentyn. Mi sylweddolais nad oedd gen i ddim i’w rannu efo nhw a dyma drio sgwennu am brofiadau roeddwn i wedi’u cael pan oeddwn i eu hoed nhw.

 

5. Be wyt ti’n ei fwynhau fwya am sgwennu?

Mewn rhyw ffordd, dwi’n cael ail-fyw fy mhlentyndod wrth sgwennu i blant – ac mae’n syndod be sy’n dod yn ôl i’r cof! Rhannu ydi sgwennu, ac felly mae cael ymateb yr un sy’n derbyn yn bwysig iawn. Mae’n braf iawn dal i fynd o gwmpas ysgolion a chael clywed barn y plant.

 

6. Dwed chydig am dy nofel ddiweddara i blant.

Mae’r Lleuad yn Goch sydd newydd ei chyhoeddi. Mae hon yn rhan o gyfres sydd ganddon ni i bobol ifanc yn creu straeon gyda chefndir darnau o hanes y ganrif ddiwethaf iddyn nhw. Yn y cefndir mae hanes y Tân yn Llŷn a thref Gernika yng Ngwlad y Basg yn llosgi ar ôl cael ei bomio gan y Ffasgwyr yn 1937. Ond stori am deulu o Lŷn ydi hi – mi gawsant eu troi allan o’u fferm i wneud lle i’r Ysgol Fomio, mae’r ferch yn dod yn agos at y rhai a losgodd yr Ysgol Fomio ac mae’r mab yn llongwr ac yn cael ei hun yng nghanol peryglon helpu ffoaduriaid o Wlad y Basg.

 

7. Pa lyfr(au) plant sydd ar y ffordd nesa gen ti?

Mae gen i focs ar lawr y swyddfa sgwennu. Dwi wrthi’n hel pytiau am hanes y Welsh Not ar hyn o bryd a dyna fydd cefndir y nesaf.

(does a wnelo’r llun isod dim byd â’r ateb roddodd Myrddin, ond dwi’n licio’r llun – Geraint Lovgreen ydi hwnna wrth ei ochr o)

Diolch, Myrddin!

 

Hoff lyfrau Angharad Tomos

Os nad ydach chi wedi clywed am Angharad Tomos, wel…mae’n amlwg nad ydach chi wedi clywed am Wlad y Rwla a llyfrau Rwdlan, welodd olau byd yn 1983.

Mae hi wedi sgwennu llond gwlad o lyfrau i oedolion a phlant:

ond hanesion criw Gwlad y Rwla, yn sicr ,yw’r ‘gwerthwyr gorau’. Mae brand Rwdlan fel y Star Wars Cymraeg: CDs, cardiau, teganau, llyfrau ‘sbin-off’ fel llyfrau llythrennau, llyfrau lliwio, jigsos, mygiau a chrysau T.

A tydi hi’n braf gweld nwyddau sy’n defnyddio cymeriadau Cymraeg (gafodd eu creu gan Gymraes yng Nghymru)?  Yn hytrach na’r bali mochyn pinc ‘na eto. Ffydd mewn cymeriadau a doniau Cymraeg sydd ei angen, drapia! O, ac Angharad sy’n gyfrifol am y lluniau hefyd, gyda llaw. Dim ffraeo am hawlfraint felly – call iawn, Angharad!

Ond mae ‘na lyfrau eraill i blant hŷn ganddi hefyd, fel Sothach a Sglyfath, stori ysbrydion hwyliog, llawn dychymyg ac enillydd gwobr Tir na n-Og 1994:

Ar wefan gwales.com:

Rhoddodd George o Caerdydd i’r teitl yma ac ysgrifennodd:

“Rydw i’n meddwl bod y stori yma yn wych, wych iawn, iawn. Mae’n stori hynod wreiddiol. Mae’n stori sy’n gwneud i chi deimlo’n ofnus, ond ddim yn rhy ofnus. Mae’n addas i blant 8-11 oed.”

a rwan mae ganddi gyfres o lyfrau ffeithiol newydd sbon i blant bach, fel y ddau yma:

 

Chydig mwy o wybodaeth amdani:

Mae ganddi bump chwaer, aeth i Ysgol Dyffryn Nantlle ac mi fu’n gadeirydd Cymdeithas yr Iaith am flynyddoedd.  Mae hi wedi ennill swp o wobrau am ei sgwennu, fel Coron Yr Urdd yn 1982 am Hen Fyd Hurt; ac mae hi wedi cael Y Fedal a Gwobr Tir na n-ôg ddwywaith, heb sôn am Wobr Mary Vaughan Jones am ei chyfraniad tuag at  lenyddiaeth plant yng Nghymru. Mae’n sgwennu colofn yn yr Herald Gymraeg (sydd yn y Daily Post bob dydd Mercher) ers BLYNYDDOEDD. Dwi wrthi ers rhyw 15 mlynedd ond roedd Angharad yno ym mhell cyn fi. Ac mae hi’n hen law am brotestio – dyma lun ohoni’n protestio yn erbyn cau Llyfrgell Penygroes ( mae ei mab yna hefyd – sy’n hoffi gneud ffilmiau)

a dyma glawr ei hunangofiant:

 

A dyma ei hatebion hi am ei hoff lyfrau plant:

1. Pa lyfrau oeddet ti’n eu hoffi yn blentyn?  a) Ysgol Gynradd  – Cymraeg a Saesneg      b) Ysgol Uwchradd – Cymraeg a Saesneg

Yn Gymraeg, byddai Dad yn rhoi straeon y Mabinogi i Blant inni, (Pwyll oedd enw fy nhedi i, a Pryderi oedd tedi fy chwaer!)

Hoffwn straeon Tylwyth Teg, a straeon Elizabeth Watkin Jones yn fwy na rhai T.Llew Jones.

Yn Saesneg – unrhyw beth gan Enid Blyton!

Stopiais ddarllen am gyfnod yn fy arddegau, (ar wahân i’r llyfrau roedd yn rhaid i mi eu darllen yn yr ysgol) a wedyn yn syth i ddeunydd Islwyn Ffowc Elis a gwirioni.

Yn Saesneg, Wuthering Heights i Lefel O, ac roedd hynny yn agoriad llygad. Bronte  i mi bob tro, yn hytrach nac Austen.

 

Wyt ti’n dal i ddarllen llyfrau plant? Pa rai wyt ti wedi eu hoffi’n ddiweddar?

Darllen mwy o rai i’r plant fenga, ond wrth i’r mab fynd yn hŷn, cefais agoriad llygad fod llawer o ddeunydd i bobl ifanc, a Manon Steffan yw fy ffefryn.

Pwy ydi dy hoff ddylunydd/arlunydd llyfrau? Pam?

Quentin Blake – am ei steil unigryw sy’n dal hanfod cymeriad.

Be nath i ti ddechrau sgwennu?

Wrth fy modd efo’r weithred o sgwennu – mae llun ohonof tua saith efo pensil a phapur.

Heb deledu, roedd yn rhaid i ni’n pump ddiddanu ein hunain, a thynnu llun (yn fwy na sgwennu stori) oedd fy hoff bleser. Roedd y dasg ‘llun a stori’ bob bore yn yr ysgol gynradd yn fy mhlesio yn iawn!

Be wyt ti’n ei fwynhau fwya am sgwennu?

Trio a thrio am wythnosau i roi ffurf ar syniad, a mwya sydyn – o rywle – mae’n dod. Unwaith dach chi wedi cael ‘y llais’, rydych chi wedi torri trwodd, ac mi ddaw yn llawer haws. Ond 90% o’r amser, gwaith caled a chadw trwyn ar y maen ydi o!

Dwed chydig am dy nofel ddiweddara i blant.

Wel, ddaru’r olaf nesh i  (un am wrthwynebydd cydwybodol) i bobl ifanc ddim gweithio, felly rydw i wedi rhoi honno o’r neilltu. ‘Paent’ oedd yr un ddwytha i’w chyhoeddi ac roedd honno yn dod o brofiad personol. Dewisais ymgyrch arwyddion Cymdeithas yr Iaith fel testun, ond gan fod cychwyn honno run pryd â’r Arwisgo (1969), fe’i gosodais yn y cyfnod hwnnw. Ro’n i’n blentyn fy hun yn y cyfnod hwnnw, felly doedd dim cymaint o waith ymchwilio. Ond roedd cymaint o faterion yn codi – brenhiniaeth, gweithredu di-drais, pwysau ffrindiau, ond yn fwy na dim, pwysau ysgol uwchradd i gyd-ymffurfio.

 Pa lyfr(au) plant sydd ar y ffordd nesa gen ti?

Nofel i bobl ifanc am hawliau merched.

• Neges gan Bethan- Edrych mlaen, Angharad!