Cadi Goch a’r Ysgol Swynion

Dwi wedi mwynhau’r nofel hon yn arw! Do, mi gafodd ei hysbrydoli gan y ffaith bod Manon, merch yr awdur wedi gwirioni efo llyfrau Harry Potter, ac ydi, mae Cadi Goch yn mynd i ysgol swynion (mae’r cliw yn y teitl…) ond dydi hi ddim yn copïo llyfrau JK Rowling o gwbl. Mae hon yn nofel gwbl Gymreig a Chymraeg am ein hud a lledrith cynhenid hi – Annwfn, y Tylwyth Teg, Gwyn ap Nudd – maen nhw i gyd yma. A dwi mor falch!

Dwi’n falch, ac wedi cynhyrfu braidd, achos mae Simon Rodway yn awdur dawnus sy’n gwybod sut i ddeud stori, sut i gadw diddordeb y darllenydd, sut i chwarae efo hiwmor, ac mae cymeriad Tractor yn gampwaith!

A deud y gwir, mae’r cymeriadau i gyd yn taro deuddeg, ond dwi ddim isio deud mwy llawer amdanyn nhw achos dwi ddim isio difetha’r darganfod i chi. Ond ro’n i’n falch iawn o weld cymeriad o’r enw Mohammed yma. Yn ara bach, mae PAWB sy’n ddarllenwyr Cymraeg yn cael gweld plant fel nhw yn ein llyfrau. Hen bryd. Ac mae Mohammed yn chwip o gymeriad. O, ac mae o’n ‘gog’ ynghanol ‘hwntws’.

Un o’r Alban yn wreiddiol ydi Simon, ond fasech chi byth yn deud gan fod ei Gymraeg o mor rhugl. Cymraeg Ceredigion, lliwgar, hyfryd. Felly ie, iaith y de sy’n y llyfr, ond mae’n hawdd iawn i gogs ei ddeall, heblaw am hwn o bosib:

Cacynen, gwenyn meirch, wasp ydi piffgi – gair gwych ynde!

Do, mi wnes i ŵglo. A dyna i chi air arall dwi isio’i fabwysiadu, fel cwtsh a lapswchan. Piffgi! Mae cacynen yn iawn, ond mae piffgi yn wych.

Dyma’r dudalen gynta i chi gael gwell syniad o’r arddull. Ar gyfer plant 7-12 oed, rhywbeth felly? Ond 12 + hefyd yn fy marn i.

Dwi’n teimlo reit eiddigeddus o blant heddiw – doedd ‘na ddim byd fel hyn yn Gymraeg pan ro’n i’n 7-12 oed, a dyma’n union y math o lyfr fyddai wedi apelio ata i. A dwi ddim wedi newid/aeddfedu llawer…

Ar gefn y llyfr, mae’n deud bod Simon, fel arfer, yn “ysgrifennu pethau diflas iawn am yr ieithoedd Celtaidd, a dyma’r tro cyntaf iddo ysgrifennu llyfr diddorol!” Darlithydd ym Mhrifysgol Aberystwyth ydi o dach chi’n gweld, mae gynno fo radd mewn Astudiaethau Celtaidd a PhD mewn Cymraeg Canol ac mae’n siarad sawl iaith. Felly mae o’n gwbod ei stwff o ran hen straeon Cymru fel y Mabinogi a’r Tylwyth Teg ac ati, ac mae hynny’n dangos.

Ond yn bwysicach na dim, mae o’n dad i Manon ac Idris, ddylai fod yn falch iawn o Dad. Mae o’n amlwg wedi gwrando arnyn nhw a dysgu be sydd ei angen ar gyfer darllenwyr yr oed yma.

Un peth do’n i ddim cweit yn ei ddallt: mae’r Tylwyth Teg yn Annwfn (wel, rhai ohonyn nhw) yn siarad iaith o’r enw Annyfneg:

‘Eki feles gari?’

‘Eki loko loko.’

Pam y ‘k’? Gan fod ‘c’ yn gwneud sain ‘k’ yn Gymraeg? Mae’n gwneud iddo fo edrych fel iaith ddiarth, ydi, a dwi ddim yn cwyno, dim ond yn gofyn.

Chwip o lyfr (er nad ydi’r clawr cweit yn taro 12 efo fi – ond dwi ddim yn 7-12 oed) ac os na fydd dilyniant, mi fydda i a nifer o ddarllenwyr ifanc yn siomedig. Tynn dy fys mas, Simon! – fel y byddai Tractor yn ei ddeud – am wn i.

Os dach chi isio gwybod mwy, mae ‘na fidio o sgwrs ddifyr rhwng Simon Rodway ac Eurig Salisbury fan hyn:

Nofel ddifyr ar gyfer plant 9-13 oed

Do, dwi wedi bod yn dawel yn ddiweddar – mae bywyd yn boncyrs rhwng bob dim, a dwi prin wedi cael amser i ddarllen llyfrau plant heb sôn am eu hadolygu. Mae’n ddrwg iawn gen i!

Ond dwi jest â marw isio darllen Gwag y Nos gan Sioned Wyn Roberts.

Mae’n swnio’n wych:

“O’dd y llyfr yma yn briliant. Mae’n hollol wahanol i bob llyfr arall dwi wedi ei ddarllen. Weithiau ro’n i eisiau crio ond nes i chwerthin lot hefyd.” Cain, 9 oed.

Dyma ran o’r datganiad i’r wasg:

Mae diddanu a chyffroi darllenwyr ifanc 9 i 13 oed, a’u denu i ddarllen llyfrau Cymraeg yn gallu bod yn heriol, ond dyna’n union beth mae’r awdures Sioned Wyn Roberts, sydd hefyd yn Gomisiynydd Rhaglenni Plant yn S4C, wedi llwyddo i’w wneud gyda’i nofel gyntaf Gwag y Nos.

Ffuglen yw’r nofel, wedi’i lleoli yn Wyrcws Gwag y Nos ym 1867. Magi Bryn Melys yw’r prif gymeriad, merch ifanc hyderus sy’n dipyn o rebel. Ers iddi hi symud i fyw i’r Wyrcws, mae wedi bod yn ddraenen yn ystlys Nyrs Jenat, ond mae ei bywyd hi ar fin newid am byth.

Mae’r gyfrol yn mynd a’r darllenwyr ar antur hanesyddol gyffrous. Cawn brofi bywyd torcalonnus y Wyrcws, ble mae plant a rhieni yn gorfod byw arwahan, yn cael eu cosbi a’i camdrin yn gyson. Cawn chwerthin ar driciau a direidi Magi, wrth iddi dalu ambell bwyth yn ol i Nyrs Jenat, rheolwraig gas y Wyrcws. Cawn deithio gyda Magi i’w chartref a’i swydd newydd fel Morwyn Plas y bonheddwyr yn Aberhiraeth. Byddwn yn ofni a rhyfeddu wrth iddi ganfod cyfrinach, a mynd ati i ddefnyddio’i ‘girl power’ i herio’r sefydliad a cheisio achub y dydd.

Er mai ffuglen yw hi, mae rhai rhannau o’r stori wedi’u selio ar ddigwyddiadau go iawn, gan gynnwys profiadau hen hen nain yr awdures, fu’n yn byw yn Wyrcws Pwllheli gyda’i phump o blant;

“Roedd bywyd plant yn y Wyrcws yn ofnadwy o anodd ac mae hynny yn amlwg o’r dystiolaeth sydd mewn dogfennau o’r cyfnod. Mae llawer o’r hanesion fel Now bach yn cael ei roi mewn sach a’i hongian o’r to, am wlychu’r gwely, a’r olygfa pan mae Magi a’r plant yn torri mewn i’r morg i achub ffrind, wedi dod o ddogfennau gwreiddiol. Dwi’n angerddol am ddod â hanes Cymru yn fyw i blant heddiw, er mwyn iddyn nhw weld pa mor anodd oedd hi i’n cyn-neiniau. Wrth ddarllen Gwag y Nos byddan nhw yn gweld beth sy’n wahanol am fywydau plant ers talwm ond, yn bwysicach fyth, beth sy’n debyg.” Sioned Wyn Roberts.

Mae Nanw MacIntyre Huws yn 10 oed, ac wedi gwirioni ar y gyfrol; “Mae’r llyfr yma’n briliant. Mae’n neud i ti deimlo fel bod ti yna, a mae ‘na gymaint o ‘cliff hangers’ i dynnu ti mewn o hyd. O’n i’n teimlo bechod dros Magi, dwi di gorfod byw efo Covid ond roedd Magi’n gorfod byw efo lot gwaeth. O’n i ddim yn mwynhau llyfrau Cymraeg gymaint, ond nes i garu darllen hwn ag o’n i          ddim eisiau stopio darllen o.”

Mae’r stori wedi creu dipyn o argraff ar fechgyn ifanc hefyd, ac roedd Deio, sy’n 10 oed wrth ei fodd gyda’r llyfr; “Mae hon yn stori gyffrous sy’n dysgu ni am fywyd ers talwm, y cyfoethog a’r tlawd. Mae’r disgrifiadau yn rhoi lluniau yn fy mhen a gwneud i mi fod eisiau gwybod mwy.”

A fi