Os oes gynnoch chi ddiddordeb mewn hanes, hanes Cymru, hanes Meirionnydd, neu pam benderfynodd criw o Gymry ymfudo i Batagonia, mae ‘Gwenwyn a Gwasgod Felen’ gan Haf Llewelyn yn mynd i’ch plesio’n arw. Hyd yn oed os nad oes gynnoch chi ddiddordeb yn y pynciau hynny, ond yn mwynhau stori dda efo cwpwl o ‘baddies’ go iawn, mi wnewch chi fwynhau hon.
Mae hi wedi ei hanelu at blant tua 9+ ond fel sy’n wir gyda chymaint o lyfrau plant, fe fydd oedolion yn ei mwynhau hefyd.
Mae’r stori wedi ei lleoli yn ardal y Bala yn yr 1860au, gyda nifer o gymeriadau difyr, rhai yn ddychmygol a rhai wedi eu seilio ar bobl go iawn, fel Michael D Jones, un o’r prif ymgyrchwyr dros greu gwladfa newydd ym Mhatagonia, a John Williams, snichyn o asiant tir, ac mae ‘na nodiadau diddorol iawn yn y cefn am gefndir y nofel:
Dau o’r prif gymeriadau yw brawd a chwaer sydd wedi’u gadael yn amddifad, Daniel a Dorothy. Mae pethau yn dechrau gwella i’r ddau wrth i Dorothy gael swydd fel morwyn ac i Daniel, gyda chymorth Michael D Jones, gael gwaith yn siop yr apothecari. Gyda llaw, fferyllydd ydi gŵr yr awdur, a dwi’n eitha siŵr bod ei wybodaeth o wedi bod o help mawr iddi wrth sgwennu’r nofel hon! Ond ynghanol y poteli a jariau o ffisig diniwed mae potel fach o wenwyn… gewch chi weld pa mor bwysig fydd y botel honno wrth i chi ddarllen y stori. Dyma’r sôn cyntaf amdani, a blas i chi o arddull y nofel:
Mi gewch chi hefyd weld pa mor bwysig fydd y wasgod felen. Ac mae hi’n bwysig, credwch fi.
Mi fyddwch chi hefyd yn flin efo, ac yn rhyfeddu at greulondeb a barusrwydd y meistri tir fel Syr Watkin Williams-Wynne, oedd yn berchen ar stad Glan-llyn – ie, lle mae’r gwersyll heddiw. Ac mi fyddwch chi’n CASAU Williams yr asiant tir oedd yn gweithredu ar ei ran o – a Twm Twm y bwli efo’i fastiff.
Ond mi fyddwch chi wrth eich bodd efo’r arwyr, Ellis a Wil Ifan.
Roedd fy ngwaed i’n berwi wrth ddarllen – o, ac mae ‘na farwolaeth a llofruddio yma, felly cofiwch hynny os ydach chi’n blentyn sensitif.
Mi wnewch chi ddysgu llawer am hanes y cyfnod yn y nofel hon, o’r pethau mawr, gwleidyddol i’r pethau bychain fel y ffaith bod y tlodion yn hel cen oddi ar gerrig ac yn cael eu talu geiniog a dimai y pwys – a phan feddyliwch chi pa mor ysgafn ydi cen, byddai’n rhaid gweithio am oriau i hel pwys!
Ei ddefnyddio i liwio gwlân fyddai’r prynwyr, gyda llaw – ond darllenwch y nofel i ddysgu mwy o bethau difyr fel’na.
Un o fy hoff gymeriadau ydi Eldra, un o’r sipsiwn. A dyma hi, yn y Prolog:
Mae ‘na ambell ‘typo’ yn y llyfr, ond peidiwch â gadael i’r rheiny amharu ar y stori gyffrous am gyfnod pwysig yn ein hanes.
Gwasg Carreg Gwalch. £6.99
Bethan Gwanas 