Rhestr Fer Gwobrau Tir na n-Og 2018

Gwên fawr ar fy wyneb i a sawl awdur arall oherwydd hyn:

http://www.llyfrau.cymru/news/news-detail?diablo.lang=cym&id=13216

– neu os ydach chi’n rhy ddiog i glicio ar y linc, mae na grynodeb o’r datganiad i’r wasg isod.

Cyhoeddi Rhestr Fer Gwobrau Tir na n-Og 2018

26 Maw 2018

Cyhoeddodd Cyngor Llyfrau Cymru y teitlau sydd ar restr fer Gwobrau Tir na n-Og 2018, sef y gwobrau a roddir yn flynyddol gan y Cyngor i anrhydeddu gwaith gwreiddiol gan awduron ac arlunwyr llyfrau plant yn y Gymraeg a’r Saesneg.

Dywedodd Llinos Davies, Cadeirydd y Panel Llyfrau Cymraeg, “Roedd yn flwyddyn arbennig o gref heb yr un gyfrol wan, felly rhaid llongyfarch y gweisg am gynnyrch amrywiol o safon uchel.” Ychwanegodd, “Braf yw gweld nifer dda o nofelau grymus wedi eu hanelu at yr arddegau.”

“Y mae’r amrywiaeth o lyfrau sydd ar y rhestr fer eleni yn galonogol dros ben,” meddai Helen Jones, Pennaeth Adran Llyfrau Plant a Hyrwyddo Darllen y Cyngor. “Ein prif nod yw gwobrwyo’r llyfrau gorau i blant a phobl ifanc, ac annog plant i brynu a darllen llyfrau er mwyn pleser.”

Bydd enwau enillwyr y gwobrau Cymraeg (cynradd ac uwchradd) yn cael eu cyhoeddi ar lwyfan Eisteddfod Genedlaethol yr Urdd Brycheiniog a Maesyfed yn Llanelwedd ar 31 Mai 2018.

Cyhoeddir enillydd y wobr Saesneg yng nghynhadledd CILIP Cymru yn Aberystwyth ddydd Mercher, 9 Mai.

Teitlau’r rhestr fer Gymraeg:

Cyfres Yma: Yr Ynys – Lleucu Roberts (Y Lolfa)

Y gyfrol gyntaf mewn trioleg o nofelau ôl-apocalyptaidd ar gyfer yr arddegau. Y flwyddyn 2140 yw hi a cheir hanes 49 o bobl a oroesodd ar ôl cuddio rhag bom niwclear mewn ogof ar ynys bellennig yn yr Arctig. Mae’r cenedlaethau wedi tyfu o darddiad Mam Un, ac mae ei dyddiadur hi yn allweddol ac yn ddylanwadol, yn arbennig yn hanes Gwawr, y ferch sydd yn ganolog i’r stori.

Merch y Mêl – Caryl Lewis (Y Lolfa)

Llyfr stori-a-llun hyfryd i blant 4–8 oed. Bydd cyfle i’r plant ddysgu enwau blodau ac am fyd natur trwy stori annwyl Caryl a lluniau bendigedig Valériane Leblond. Mae Elsi’n byw gyda’i mam-gu, sy’n cadw gwenyn. Trwy ddilyn y gwenyn, a sylwi ar bopeth sy’n digwydd yn yr ardd drwy gydol y flwyddyn, daw Elsi i garu pob tymor yn ei dro.

Gethin Nyth Brân – Gareth Evans (Carreg Gwalch)

Nofel ffantasi gyffrous sy’n plethu dau fyd. Mae bywyd yn boen i Gethin, 13 oed, ym Mhontypridd. Mae e’n ffraeo â’i fam o hyd, does gan Caitlin ddim diddordeb ynddo, ac mae’r Tri Trist yn mynnu ei blagio. Ond, yn dilyn parti yng nghartref Caitlin ar noswyl Calan Gaeaf, mae bywyd Gethin yn troi ben i waered, ac mae’n deffro mewn byd arall yn y flwyddyn 1713.

Mae’r Lleuad yn Goch – Myrddin ap Dafydd (Carreg Gwalch)

Nofel sy’n clymu’r Tân yn Llŷn yn 1936 a’r ymosodiad ar Guernica yng Ngwlad y Basg yn 1937. Mae tân yn y cartref henoed yn gorfodi Megan, sydd bellach yn nain, i ddewis un peth o’i llofft wrth i’r adeilad gael ei wagio gan y timau diogelwch. Pam mae hi wedi dewis hen faner denau goch, gwyrdd a gwyn?

Y Melanai: Efa – Bethan Gwanas (Y Lolfa)

Y nofel gyntaf mewn trioleg ar gyfer yr arddegau. Mae Efa yn ddarpar frenhines gwlad Melania ond mae hi’n gyndyn i ddilyn yr hen draddodiadau, gan gynnwys lladd ei mam, y frenhines, ar ei phen-blwydd yn 16 oed. Yn y stori, dilynwn Efa wrth iddi frwydro yn erbyn ei thynged ei hun.

Dosbarth Miss Prydderch a’r Carped Hud – Mererid Hopwood ( Gomer)

Mentrwch gyda Miss Prydderch a’i disgyblion o Ysgol y Garn ar y carped hud i Goedwig y Tylluanod lle cewch weld rhyfeddodau, ond peidiwch, da chi, ag edrych i fyw llygaid Dr Wg ab Lin! Dyma’r teitl cyntaf mewn cyfres o lyfrau am yr athrawes anghyffredin a’i hanturiaethau.

Teitlau’r rhestr fer Saesneg:

Santa’s Greatest Gift – Tudur Dylan Jones (Gomer)

King of the Sky – Nicola Davies (Walker)

St. David’s Day is Cancelled! – Wendy White (Gomer)

Gaslight – Eloise Williams (Firefly)

The Jewelled Jaguar – Sharon Tregenza (Firefly)

The Nearest Faraway Place – Hayley Long (Hot Key)

Dwi wedi canmol nifer o’r llyfrau uchod ar y blog yma eisoes ac mae gen i syniad go lew pwy gaiff y wobr… (naci, nid fi!) ond mae hi’n hyfryd cael bod ar y rhestr fer. Pob lwc i bawb!

Gyda llaw, llongyfarchiadau i’r awdures Anni Llyn a Tudur y gŵr ar enedigaeth hogan fach o’r enw Martha Crug!

O, a gyda llaw, dyma ddau lyfr Saesneg ardderchog i blant dwi newydd eu darllen:
The Call, Peadar O’ Guilin ( Nofel OI/YA – tua 13+? Mae hi reit frawychus mewn mannau! Do’n i methu ei rhoi i lawr.)
The Road to ever after, Moira Young (tua 9+) Hyfryd, hyfryd. Darllenwch hi, dim bwys os ydach chi’n 9, 29, 49 neu 79.

CYFRES Y LLEWOD

Diolch o galon i Angharad Elen Blythe am hyn.

Mi wnaeth hi sôn ar Facebook bod ei phlant wedi gwirioni efo Cyfres Y Llewod, llyfrau Cymraeg i blant a gafodd eu hysgrifennu gan y diweddar Dafydd Parri (1926–2001)(tad yr ap Dafydd-iaid – Myrddin, Deiniol ayyb. Cyhoeddwyd 23 stori gan wasg Y Lolfa yn ystod ail hanner y 1970au. Cafodd pump o’r llyfrau eu hail argraffu yn y 1990au.

Roedd y gyfres yn dilyn helyntion pum ffrind o’r enw Llinos, Einion, Wyn, Orig a Delyth. Erbyn deall, roedd llythyren gyntaf enwau’r cymeriadau yn creu teitl y gyfres – ‘Ll-e-w-o-d’. Clyfar de! Roedd y gyfres yn boblogaidd iawn am flynyddoedd, gwerthwyd miloedd o gopïau a chreuwyd clwb llyfrau ar gyfer darllenwyr y gyfres.

Ond roedden nhw’n rhy hwyr i mi! Ro’n i’n rhy hen iddyn nhw pan gawson nhw eu cyhoeddi yn anffodus, felly mi gollais i’r wefr o ddarllen llyfrau Cymraeg felna yn blentyn. Bw hw.

Ond maen nhw wedi cael bywyd newydd, ac ar ôl darllen adolygiad Cain (6) a Syfi (4), dwi jest â marw isio’u darllen nhw rŵan!

CYFRES Y LLEWOD
Adolygiad Cain a Syfi (efo help Mam).

Ers dod o hyd i gopïau gwreiddiol, heb eu cyffwrdd, o rai o lyfrau ‘Cyfres y Llewod’ yn siop Palas Print yng Nghaernarfon ychydig wythnosau yn ôl, mae Cain a Syfi wedi mwynhau tri ohonyn nhw, drwy gael pennod bob nos gan Mam. Dyma’r tro cyntaf iddyn nhw fwynhau nofel, a phrofi stori dros gyfnod o amser yn hytrach na mwynhau’r sicrwydd o ddiweddglo a datrysiad bob nos.

Ar ddiwedd pob pennod mae yna cliffhanger ac mae’r straeon yn rhai cyffrous, llawn antur a dirgelion, sy’n plesio Cain a Syfi yn arw. Dwi’n meddwl eu bod yn hoffi’r syniad fod y plant yn y straeon – Llinos, Einion, Wyn, Orig a Del – yn cael crwydro a mynd ar anturiaethau fel fynnon nhw; eu bod yn cael eu hunain mewn dyfroedd dyfnion a’u bod yn datrys pob math o ddirgelion – a hynny heb help gan unrhyw oedolyn.

Mae Wyn wrth ei fodd yn dweud posau – mae un ymhob pennod, ac mae Cain yn edrych ymlaen yn eiddgar at y pôs bob tro. Yn arbennig, hoffodd hwn: ‘Beth sydd ar ddiwedd popeth?’ ‘Y llythyren ‘th’’ wrth gwrs! Dotiodd at yr ateb, a mae o wedi bod yn dweud y pôs wrth bawb a’i nain byth ers hynny. A hoffodd Syfi hwn: ‘Beth sydd â gwddf a bol ond nad oes ganddo freichiau na choesau?’ Yr ateb? ‘Potel!’
Caiff y plant eu rhyfeddu gan yr atebion i bob pôs, ac wrth iddyn nhw geisio gwneud pen a chynffon ohonynt, maent yn cael eu hannog i feddwl am y byd o ogwydd gwahanol (lateral thinking). Ond yn bwysicach na hynny – mae’n lot fawr o hwyl.

Mae’r tri ohonan ni yn dotio at yr iaith, ac at ymadroddion sy’n anghyfarwydd inni. Er enghraifft, ‘cicio gwellt efo trwyn ei sgidiau’, ‘yr awyr fel gwin’ neu ‘yr awyr fel uwd’, ‘gweld fel cath’, ‘mor hawdd â bwyta brechdan jam’ a rydan ni wedi dechrau arddel ‘sgidiau dŵr’ yn lle ‘welintons’ yn barod.

Wrth gwrs, mae yma enwau ac ymadroddion sy’n ddieithr i’r plant, e.e. ‘teledydd’, ‘lamp baraffîn’, ‘bananau’, sef y luosog am fanana (cawsom ffit o gigls wrth ddarllen am ‘gnau a bananau’ mewn un bennod!), ‘modurfa’, a ‘cyn wired â phader’. Ond ychwanegu at yr hwyl a’r difyrrwch mae hyn, gan eu bod yn sbarduno trafodaeth ddifyr rhyngom ein tri.

Rydw innau hefyd yn ymelwa o ddarllen y straeon hyn i ’mhlant bob nos – ar sawl lefel. Bu’n rhaid imi ddarllen y dyfyniad canlynol yn uchel sawl tro, a rydw i wedi tynghedu i’w gadw cadw mewn cof wrth imi fy hun geisio ymbalfalu drwy gyfnodau astrus a thywyll bywyd:

‘Does yna fawr o ddim byd sy’n gwneud synnwyr yn y byd yma. Dydi daeargryn sy’n lladd miloedd o bobol ddim yn gwneud synnwyr; a phan fydd yr haul yn machlud ac yn peintio’r awyr mewn lliwiau bendigedig, dydy hynny ddim yn gwneud synnwyr chwaith. Ond does dim isio i neb fod yn drist ac anfodlon am ein bod yn methu a gweld rheswm ym mhopeth sy’n digwydd o’n cwmpas ni. Rhyfeddu at bopeth sy’n digwydd o’n cwmpas ni, fydda i.’

Diolch yn fawr, Cain a Syfi! A chofiwch, os oes ‘na rywun arall isio sôn am eu hoff lyfrau Cymraeg (gwreiddiol os yn bosib…) dwi’n fwy na hapus i’w cyhoeddi ar y blog yma. Fy ebost i ydi: gwanas@btinternet.com

O, a diolch hefyd i blant Blwyddyn 2 Ysgol Bro Dyfrdwy am yr hwyl ges i efo nhw bore ma yn sôn am fy mhrofiadau yn Nigeria!

Dychryn plant

Mi fydda i’n trafod llyfrau brawychus, arswydus i blant efo Al Hughes, Radio Cymru fore Iau yma, Mawrth y 15fed. Ddylen ni osgoi dychryn plant efo’n llyfrau? Neu ydi o’n gwneud lles iddyn nhw?

Doedd awduron a storiwyr y gorffennol yn poeni dim am y peth nag oedden?

Oes ‘na stori fwy brawychus na Hansel a Gretel? Rhieni sy’n trio cael gwared o’u plant? Gwrach sy’n bwyta plant – ac yn rhoi Hansel mewn caets i drio ei besgi?

A hon gododd ofn arna i:

Ia, The Red shoes gan Hans Christian Andersen. Mae manylion y stori yn erchyll.

A dyna i chi Hugan Fach Goch sy’n achosi i’w nain gael ei bwyta gan flaidd.

Y fersiwn Ladybird oedd gen i ers talwm. Ond sbiwch sut mae’r stori wedi ei gwneud gymaint yn llai brawychus heddiw:

Ydan ni’n poeni gormod am ddychryn ein plant dwch? Dwi’n cofio gweld sioe bypedau wirioneddol wych i blant flwyddyn neu ddwy yn ôl – pawb wrth eu boddau, heblaw am un hogan fach griodd drwyddo fo. Roedd y fam yn gandryll, yn mynnu nad oedd honna’n sioe i blant. Ond a ddylai plant eraill gael eu hamddifadu o’r hwyl – a’r addysg – o gael eu dychryn oherwydd bod rhai yn fwy sensitif? Neu ddim wedi arfer efo cael eu dychryn?

Gwrandewch ar y drafodaeth fore Iau.

O, ac yn sicr, mae ‘na brinder llyfrau gwreiddiol Cymraeg i godi ofn ar blant. Digon o addasiadau, wrth gwrs…

Oes ‘na rywun yn mynd i fedru llenwi sgidiau Gareth F Williams, oedd yn wych am sgwennu llyfrau sy’n codi gwallt eich pen?