Sêl llyfrau plant a bobl ifanc

WYTHNOS NESAF! Bydd siopau Llyfrau Cymraeg yn cynnig Sêl fawr ar nifer o lyfrau plant a phobl ifanc! 📚 Cadwch lygad allan am gynigion arbennig yn eich siop lyfrau leol ac arlein: gwales.com

Ond fel awduron, rydan ni wastad yn gobeithio na fydd ein llyfrau ni yno… ond mae’n digwydd i bawb ryw ben, mae’n debyg.

Dau lyfr Saesneg (newydd) dwi newydd eu darllen ydi’r rhain:

Dwi’m yn meddwl y gwelwch chi’r un o’r rhain mewn unrhyw sêl am hir! Mae Michael Morpurgo yn ddifyr a darllenadwy fel arfer ac wedi gwneud ymchwil i mewn i hen gartref i blant amddifad o’r 18fed ganrif y Foundling Museum erbyn heddiw. Os dach chi’n hoffi dysgu am hanes (a cherddoriaeth a Handel) – mae hwn yn mynd i blesio.

Y llall oedd fy ffefryn i: Running on the roof of the world – nofel gyntaf merch sydd wedi byw yn Tibet yn blentyn ac mae hynny mor amlwg: mae blas ar arogl ac awyrgylch y lle yn pefrio drwy’r tudalennau. Os dach chi’n hoffi dysgu am wledydd eraill, isio gwybod sut anifail ydi Yak go iawn a phwy ydi’r Dalai Lama – ac isio mynd ar antur dros fynyddoedd ardal yr Himalayas efo merch a bachgen dewr, styfnig a difyr: mi wnewch chi fwynhau hon. Mi wnes i – yn arw, ac mi ddysgais i lawer am sefyllfa Tibet a’i phobl hefyd. Mae’n gwneud i mi fod isio teithio eto i sgwennu am fywyd plant a phobl ifanc mewn gwledydd tramor… a dwi’n bendant isio mynd i Tibet!

Mwy o sylw i lyfrau Cymraeg pan gai gyfle i’w darllen nhw – addo.

Sut i annog plant i ddarllen

Dwi’m yn cofio pa awdur plant (enwog, Saesneg) ddywedodd hyn, ond dwi wedi ei gymreigio a’i gocoseiddio fymryn:

Os wyt am annog plant i ddarllen
Dyma’r geiriau sydd eu hangen:

“’Di hwn ddim ar dy gyfer di,
mae’n llawn o bethau ych a fi,
anaddas i dy oedran di.
Mae ’na fryntni a rhegi a marw a threngi
a chwffio a waldio sy’n siŵr o d’ypsetio.
A does ynddo’r un llun,
felly paid ti â’i gyffwrdd nes byddi di’n hŷn.
Fan hyn ar y silff ydi’i le o –
paid ti â meddwl ei agor o.
Iawn, dwi’n mynd â’r ci am dro.
Hwyl.”

Ydach chi’n cytuno efo hyn? Ai deud wrth blant i beidio ydi’r gyfrinach?

Mwynhau darllen

Sbiwch syniad da! Llongau llyfrau yn Gymraeg?
Braf fyddai cael rhai ar lan y môr ynde? Ar gyfer oedolion hefyd, achos mae’n gallu bod yn anodd dod o hyd i ffordd gyfforddus o ddarllen ar draeth. Ac os dach chi wedi llosgi eich traed neu eich coesau, mae’r rhain yn ddelfrydol!

Ac i rieni sy jest methu dallt pam nad yw eu plant yn hoffi darllen, dyma i chi syniad da arall. Iawn, dwi’n gwybod nad ydi hyn yn wir bob tro, ond mae’n wir yn syndod o aml:

A syniad twp:

Cuddio cloriau llyfrau?!

Gyda llaw, os dach chi’n hoffi tynnu lluniau neu’n nabod rhywun sy’n dda am neud cartwnau, mae Mellten yn chwilio am gartwnwyr ifanc. Cliciwch ar y ddolen yma:
http://www.ylolfa.com/erthyglau/comic-mellten-yn-chwilio-am-gartwnwyr-ifanc-y-dyfodol

Syniad da i ddenu darllenwyr?

Be dach chi’n feddwl o’r syniad yma?

Gallu gweithio’n dda mewn llyfrgelloedd ac ysgolion yn fy marn i. Dim digon o le yn y rhan fwya o siopau llyfrau Cymraeg o bosib?

Dyma i chi llinellau cyntaf ambell lyfr/stori Cymraeg i blant:

“Doedd Elsi ddim wedi siarad ers iddi gael ei gadael ar stepen drws bwthyn ei mam-gu ynghanol y nos.”

“Roedd Cadi’n hoffi dringo coed.”

“Daeth Deio adre o’r ysgol un diwrnod yn cario ces du yn ei law.”

“Doedd dim dianc. Brwydrodd Gethin i fyny’r llethr trwy’r goedwig drwchus ddu, ond roedd yr anghenfil oedd am ei waed yn nesau gyda phob cam.”

“Gorweddai Alfred ar wastad ei gefn yn ei wely’n syllu ar y nenfwd.”

“O flaen y dorf o filoedd, mae’r ferch yn wynebu’r fam am y tro olaf.”

“Pan gyrhaeddodd Cai, caeodd Gwawr y drws ar ei ôl: roedd gan weddill y fflat glustiau.”

“‘Mmmm.’
Llyncodd Cledwyn yr olaf o’r sglodion poeth, cyn llyfu ei wefusau’n awchus.”

“‘Eira! O, na…’ ochneidiodd tad Rhys gan gydio’n dynnach yn y llyw.”

“Wyddoch chi beth ydi gwrach?”

“Pwy ydi’r person cryfaf yng Nghymru, ddywedech chi?”

Pa rai sy’n apelio atoch chi? Pa rai sy’n gwneud i chi fod isio darllen gweddill y llyfr/stori?
Neu: ydach chi’n gwybod o ba straeon neu lyfrau maen nhw’n dod?

Straeon am ferched dewr

Ydw, dwi’n torri fy rheol eto – addasiad ydi hwn, nid llyfr gwreiddiol o Gymru, ond mae’n un diddorol. Mae’r fersiwn gwreiddiol wedi gwerthu fel slecs yn yr Unol Daleithiau ac eto wedyn pan gafodd ei gyhoeddi ym Mhrydain mae’n debyg: ‘The publishing sensation of the year’ yn ôl yr Evening Standard.
Felly mi ddylai’r fersiwn yma, Straeon Nos Da i Bob Rebel o Ferch gan Angharad Elen

werthu’n dda hefyd. Mae’n siŵr bod sawl merch wedi cael copi yn anrheg Nadolig, ac wedi ei fwynhau.

Fy marn i? Mae’n addasiad da, a Margaret Thatcher wedi cael ffling er mwyn gwneud lle i Lowri Morgan, diolch byth. Mae’r syniad yn un da hefyd: tudalen o ysgrif (nid stori yn fy marn i) byr, syml am ferched amrywiol o bedwar ban byd (er bod ‘na ormod o bwyslais ar yr Unol Daleithiau) a llun gwreiddiol, da, lliwgar gan amrywiol artistiaid benwyaidd gyferbyn. Mae’n arddull sy’n siwtio merched ifanc yn ogystal â rhai hŷn. Do’n i ddim wedi clywed am sawl un, felly mae’n addysgiadol, ac mae’n profi y gall merched fod yn unrhywbeth maen nhw’n dymuno bod – ieee! – ond efo cryn dipyn o benderfyniad, ac yn aml iawn, pres hefyd. Mae’n rhoi sylw i ferched dewr sydd wedi cicio yn erbyn y tresi, fel Rosa Parks:

Matilde Montoya y meddyg benywaidd cyntaf ym Mecsico:

a rhai sy’n arwresau go iawn:

Ha! Newydd sylwi bod Sali Mali wedi mynnu ffotobomio fanna!

Mae rhai yn fwy diddorol na’i gilydd, wrth reswm, ac er ei bod yn ferch hynod lwyddiannus ym myd pensaerniaeth, ac yn haeddu ei lle, dwi ddim yn siŵr a fyddwn i wedi dewis y stori am Zaha Hadid yn cael stranc ar awyren i roi esiampl dda i ferched ifanc. Pam canmol y ffaith iddi gael stranc oherwydd bod y peilot wedi deud y byddai’n rhaid oedi chydig? Mi fynnodd gael ei ffordd ei hun a gorfodi’r staff i chwilota am ei bagiau yng nghrombil yr awyren a’i symud i awyren arall. Ia, canmol rhywun am beidio ag ildio pan mae’n fater o bwys, iawn, ond fyddwn i yn bersonol ddim wedi dewis y stori yna fel enghraifft o arwres. Dwi’n siŵr bod straeon gwell i’w cael amdani.

Un arall wnaeth i mi grafu mhen oedd hanes Coy Mathis, plentyn gafodd ei eni’n fachgen ond a oedd yn teimlo’n gryf mai merch oedd hi. Iawn, dallt ei bod hi’n stori deg a PC iawn i’w chynnwys, dim byd yn erbyn hynny, ond pam sôn bod Coy yn “dotio at ffrogiau, esgidiau sgleiniog a’r lliw pinc”? Ro’n i’n meddwl mai ymgais i ddileu rhyw hen stereoteipio hurt felna oedd y llyfr? Grrr. Dwi’n siŵr y byddai Angharad yr addasydd wedi hoffi newid hynna, ond yn aml, chewch chi ddim newid cynnwys y llyfr rydach chi’n ei addasu. Bechod.

O, ac oherwydd y lliw/gosod mi ges i drafferth darllen y sgrifen ar y tudalennau o luniau weithiau:

Anodd tydi? Dwi’m yn gwybod os oedd yr un peth wedi digwydd yn y fersiwn Saesneg. Ond efallai mai fi sydd angen cofio gwisgo fy sbectol.

Ond wedi cwyno fel’na, mae’n llyfr hardd, difyr ac mi wnes i ei fwynhau 90% ohono. Ond roedd y marchnata yn glyfar doedd: mae ‘na lyfrau gwell i ysbrydoli merched ar gael yn fy marn i! Ond dim llawer ar gyfer merched iau, mae’n wir.

I ddarllenwyr hŷn, be am hanes merched o Gymru yn Merched Gwyllt o Gymru?

Neu Mamwlad?

neu nofelau gyda merched dewr, cryf yn brif gymeriadau?

Allwch chi feddwl am engreifftiau (cyfoes) eraill o ferched cryf/dewr/rebel o ferch mewn nofelau gwreiddiol i blant?

Ion 15 – Diolch Awel Mai Jones am dynnu fy sylw at hwn:
Amelia to Zora – 26 women who changed the World – wedi bod yn ffefryn ei merch, Magi. Swnio’n dda!

Dyma lun ddaeth y bardd a’r awdur Sian Northey o hyd iddi ar dudalen Facebook British Medieval History. Ia, llun Nadolig, ond un o’r 15fed ganrif, a sbiwch pwy sy’n darllen yn y gwely tra mae Joseff yn magu’r baban!

Da! Neis won Mair (a’r artist).

Yn y gwely fydda i’n darllen fel arfer hefyd, a llyfr i blant ddarllenais i dros y Nadolig ydi hwn:

Pax gan Sara Pennypacker, awdures o America. Mae’n nofel brydferth, wahanol, fachodd fi o’r dechrau hyd y diwedd. Llwynog ydi Pax, wedi ei fagu gan Peter ers yn ifanc, ond un diwrnod, maen nhw’n cael eu gwahanu. Ond mae Peter yn benderfynol o achub Pax yn ac yn cychwyn cerdded i chwilio amdano. Yn y cyfamser, rydan ni’n dilyn hanes Pax ei hun yn ceisio deall be sydd wedi digwydd a sut i ymdopi mewn coedwig ar ei ben ei hun. Mae ‘na ryfel yn digwydd, neb yn ymddiried yn neb, ac mae’r byd yn le peryglus, ac ro’n i’n gweddio y byddai’r ddau yn dod drwyddi ac yn dod o hyd i’w gilydd eto. Mae hi am gariad, ffyddlondeb, ffydd – a llwynogod. Hollol, gwbl hyfryd – a lluniau gwych hefyd.

Roedd un adolygydd ar Amazon yn meddwl ei bod hi’n stori rhy drist a thywyll i blant. Dibynnu ar y plentyn wrth gwrs, ond dwi – a miloedd o ddarllenwyr eraill yn anghytuno’n llwyr. Dwi’n mynd i drysori’r copi clawr caled sydd gen i o’r llyfr yma. Fydd hwn ddim yn mynd i siop elusen!

Ond dwi wedi bod yn trio cael gwared â rhai o’r llyfrau sy’n meddiannu fy nhŷ i ers blynyddoedd. Roedd y sefyllfa wedi mynd yn hurt – doedd gen i ddim lle ar ôl ar y silffoedd ac mae gen i lond tŷ o silffoedd! Roedden nhw o dan y gwely, yn fynydd ar fy soffa, yn beryg o ddisgyn ar fy mhen i neu Del. Ac ydi, mae hi’n debyg iawn i lwynog…

Ond ar ôl mynd drwyddyn nhw yn fras, roedd cymaint ohonyn nhw yn lyfrau nad ydw i wedi cael amser i’w darllen eto – felly maen nhw’n ôl o dan y gwely ac yn erbyn y waliau – ond mae ‘na lai ohonyn nhw!

Un llyfr ar gyfer oedolion ro’n i wedi bwriadu ei ddarllen ers tro oedd hwn:

Miwsig Moss Morgan gan Siân Lewis. Hon daeth yn ail agos ar gyfer y Daniel Owen yn 2013, pan enillodd Craciau gan Bet Jones. Roedd hi’n amlwg yn flwyddyn dda, ddiddorol! Yn bendant, mae ‘llinyn storiol’ Craciau yn gryfach yn yr ystyr ‘bestseller’ ond ew… roedd hi’n hynod o agos. Mi wnes i fwynhau hon yn arw. Ydi, mae hi’n fwy hamddenol o lawer, ond mae’n stori ddifyr, wahanol iawn, gyda chymeriadau hyfryd sy’n aros yn y cof. Ac am yr arddull – wel, mae’n canu. Iechyd, mae Siân Lewis yn gallu sgwennu. Do, mae hi wedi ennill gwobrau lu am ei llyfrau i blant ond hon oedd yr un gyntaf iddi ei sgwennu ar gyfer oedolion.

Dydi hi ddim yn berffaith: fymryn bach yn rhy hir efallai? Fymryn bach gormod o dindroi? Ond er hynny, mae’n hyfryd ac yn un o’r nofelau hynny na chafodd ddigon o sylw ar y pryd, er i Wasg y Bwthyn wneud ffilm fer er mwyn ei hyrwyddo. A dyma hi’r ffilm honno. Mae’n bendant yn rhoi blas o’r nofel i chi, ond eto, dwn i’m, mae ei darllen yn brofiad mor wahanol.

Difyr ydi darllen sylwadau beirniaid Daniel Owen 2013 amdani hefyd.

Os dach chi’n nabod oedolyn sy’n hoff o jazz, o sgwennu clyfar sy’n canu, neu o gymeriadau sy’n hanner atgoffa rhywun o Dan y Wenallt modern (mae ‘na rai ecsentrig iawn yma – a Daf yn wirioneddol ddigri) rhowch gopi o hwn iddyn nhw. Ac yn sicr, mi wneith lyfr difyr ar gyfer grŵp darllen.