Diwrnod y Llyfr 2018

Does dim byd penodol wedi ei drefnu eto hyd y gwn i, ond bydd Diwrnod y Llyfr 2018 ar ddydd Iau, 1 Mawrth. Digon o rybudd i chi ddechrau meddwl a threfnu a chysylltu gydag awduron i ddod i’ch ysgolion/ llyfrgelloedd/ cymdeithasau. Gobeithio y bydd pobl yn cofio rhoi sylw i lyfrau o Gymru gan awduron o Gymru ‘de!

Dyma i chi rai o ddigwyddiadau’r gorffennol:

Bydd y Cyngor Llyfrau yn cyhoeddi cylchlythyr gyda gwybodaeth a newyddion ynglŷn â digwyddiadau, gweithgareddau ac adnoddau Diwrnod y Llyfr 2018, ac mi fydd ar gael erbyn 20 Chwefror 2018. A bydd pecynnau adnoddau yn cael eu hanfon allan yn ystod mis Ionawr.

Dylid cyfeirio unrhyw ymholiad ynglŷn â Diwrnod y Llyfr at Angharad Wyn Sinclair yn y Cyngor Llyfrau. Dyma hi:

Ffôn: 07896 664797
E-bost: angharad.sinclair@llyfrau.cymru

 

Yn y byd Llyfrau Saesneg, mi fydd 11 llyfr gwahanol ar gael am £1 yr un, ac mae ‘na dipyn o drafodaeth wedi bod am gynnwys y rhestr: nifer ohonyn nhw wedi eu sgwennu gan ‘selebs’ fel Clare Balding, Julian Clary, un o aelodau band Mc Fly ac enillydd Bake Off, Nadiya Hussain.

 

Mae gen i feddwl mawr o Nadiya a Clare ( enwau cynta ylwch…), ac maen nhw’n role models gwych i ferched. Ond dwi yn poeni bod llyfrau plant gan selebs yn cymryd lle llyfrau gan awduron ‘go iawn.’ Rhain ydi’r llyfrau sy’n cael eu harddangos wyneb am allan ar silffoedd siopau. Maen nhw’n cael sylw mawr yn y wasg a’r cyfryngau, yn gwerthu’n dda, ac yn cael disgowntiau da. Ond mae’n arwain plant ac (oedolion) i gysylltu llyfrau plant gyda selebs.

Mae hynny, yn anffodus, yn arwain pobl i feddwl bod sgwennu llyfrau plant yn hawdd. Sbiwch – mae’r bobl ‘ma’n brysur yn gwneud bob math o bethau eraill ond yn gallu sgwennu tomen o lyfrau plant hefyd: Chris Hoy, David Walliams, Dermot O’Leary ac yn y blaen. Mae nifer o awduron ‘go iawn’ yn gorfod gwneud pethau eraill hefyd er mwyn talu biliau, wrth gwrs, ond er mwyn creu llyfr sy’n wirioneddol dda, mae angen chwysu! Ail-sgwennu, golygu, ac ail-sgwennu eto. Mae llwyddo pan does neb yn gwybod pwy ydach chi yn anodd. Mi gafodd Malorie Blackman ei gwrthod 82 gwaith!

Ond does dim rhaid i lyfrau selebs fod cystal i werthu’n dda. Weithiau, does dim rhaid iddyn nhw eu sgwennu hyd yn oed – awduron eraill sydd wrthi ar eu rhan nhw! Sef yr hyn sy’n cael ei alw yn ‘ghost writers.’ Y broblem efo hyn ydi bod llyfrau sydd wir yn wych yn mynd ar goll a neb yn sylwi arnyn nhw – sy’n drasiedi; canlyniad posib arall i hyn ydi bod yr awdur yn digalonni a rhoi ffidil yn y to a dyna ni, ffarwel awdur da.

Mae hyn i gyd yn digwydd yn y byd Saesneg ond mae’n waeth fyth yn y byd Cymraeg yn fy marn i – achos mae hi hyd yn oed yn fwy anodd yn Gymraeg. Pa obaith cael sylw ynghanol selebs y byd Saesneg? Ac i chi gael dallt, nid yr addaswyr sy’n cael breindal (royalties) addasiadau, ond yr awdur gwreiddiol. Teulu Enid Blyton sy’n cael breindal yr holl lyfrau addasodd awdures wych fel Manon Steffan Ros!

Oes, mae ‘na lyfrau Cymraeg yn cael eu cyhoeddi sydd ddim yn ddigon da. Dw i’n gwybod ac yn cyfadde hynny. Ond mae ‘na rai gwych sydd jest yn cael eu hanwybyddu a phlant ddim yn cael gwybod amdanyn nhw. Aaaaaa!

Ta waeth, dwi’n falch o ddeud bod ‘na lyfr ar gyfer oedolion gan ‘seleb’ Cymraeg fyddai’n gwneud anrheg gwych i’ch mam neu’ch modryb neu’ch nain neu’ch chwaer fawr – a dynion hefyd o ran hynny. Syllu ar Walia gan Ffion Dafis.

 

Mae’r actores/gyflwynydd hon yn gallu sgwennu, myn coblyn i! Ro’n i’n gwybod hynny’n barod… mi gyfrannodd hi chwip o ysgrif i’r gyfrol hon gan amrywiol awduron:

Ond mae’r llyfr yma’n Ffion 100%.  Difyr, gonest, teimladwy, ingol … mi allwn i restru ansoddeiriau, ac mae ‘marw-isio-siarad-amdano-fo’ yn un arall. Mi fydda i’n ei holi yn Gwin Dylanwad, Dolgellau nos Iau nesa y 5ed, a dwi’n edrych ymlaen bobol bach.

Dow… sgwn i fyddai hi’n ystyried sgwennu nofel i blant…?

 

 

 

 

Arthur Rackham – arlunydd gwych

Wedi gweld y llun yma o’r blaen? Y Cheshire Cat allan o fersiwn 1907 o Alice in Wonderland gan yr arlunydd rhyfeddol, Arthur Rackham. Gwych tydi? Anodd peidio gwenu wrth sbio arno fo.

A dyma un arall o’i luniau o:

Mae hwnna’n enwog iawn ac wedi cael ei ddefnyddio ar gyfer cardiau a phosteri ayyb ers blynyddoedd.

A dyma un arall dwi’n ei hoffi’n fawr:

Arthur Rackham (1867-1939) oedd un o ddarlunwyr ‘Oes Aur’ llyfrau gyda lluniau arbennig, o tua 1890 tan ddiwedd y Rhyfel Byd cyntaf. Roedd ‘na alw mawr am lyfrau gyda lluniau o safon uchel fel hyn bryd hynny. Roedd llawer o lyfrau Rackham yn cael eu argraffu mewn fersiwn de luxe cyfyngedig, wedi eu harwyddo gan amlaf, yn ogystal â fersiwn rhatach. Yn anffodus, chwalodd y Rhyfel y farchnad am lyfrau drud fel’na, ac yn y 1920au, edwinodd y diddordeb mewn llyfrau am dylwyth teg a byd ffantasi. Bechod.

Mae ei lyfrau gwreiddiol a’i luniau yn hynod boblogaidd rŵan, ac yn gwerthu am ffortiwn – sbiwch ar silffoedd Nain a Taid, rhag ofn! Ar ebay, mae ‘na rai’n mynd am dros fil o bunnoedd.

 

 

A sbiwch ar hwn – tydi o’r un sbit â Tormund Giantsbane o Game of Thrones?

Roedd y boi yn athrylith, ac mi fyddai wedi cael ein ben-blwydd ddoe, Medi 19. Mae ‘na lyfrau o’i luniau o ar gael mewn fersiynau cyfoes, tipyn rhatach na mil o bunnoedd a dwi’n cael fy nhemtio…

Calendr 2018 ar gyfer plant

Syniad gwych gan Y Lolfa! Calendr lliwgar gyda 12 llun o 12 llyfr plant gwreiddiol y Lolfa a gyhoeddwyd dros y blynyddoedd diwethaf. Mae’n cynnwys lluniau gan artistiaid fel Jac Jones, Janet Samuel, Valériane Leblond ac Angharad Tomos.

Dwi ddim wedi gweld tu mewn y calendr eto ond os oes rhywun isio prynu anrheg Nadolig i mi – mi wnaiff hwn yn champion. Dim ond £4.99 gyda llaw.

Ia, do, dwi wedi gwirioni am fod lluniau Coeden Cadi ar y clawr, ond mi faswn i isio copi beth bynnag. Mae angen mwy o bethau fel hyn yn does?  Nwyddau sy’n tynnu sylw at lyfrau a chymeriadau a darluniau gwreiddiol o Gymru.

Mae ‘na gardiau ‘Snap’ Rwdlan ar gael eisoes:

A llwythi o grysau T ac ati

Ac mae brand Sali Mali yn cael ei ddefnyddio’n dda hefyd:

Ond mae ‘na lawer mwy o lyfrau plant gwreiddiol da ar gael rwan, efo darluniau gwirioneddol wych. Tipyn o gambl fyddai i wasg archebu llwyth o nwyddau wedi eu seilio ar un llyfr neu gymeriad y dyddiau yma, ond drwy ddod â sawl llyfr at ei gilydd fel hyn – bingo. Da iawn Y Lolfa.

Be am bapur lapio? Papur wal? Bagiau? Sanau? Printiau o’r lluniau mewn ffrâm? Ond hyd yn oed tase pob teulu efo plant Cymraeg yn cefnogi nwyddau Cymraeg, a fyddai hynny’n ddigon i’w wneud yn fenter busnes call? Dwn i’m. Ond mi fyddai’n rhaid sicrhau bod y llyfrau a’r cymeriadau yn ddigon adnabyddus yn gyntaf, a dydi hynny ddim yn hawdd pan yn cystadlu efo’ch Peppa Pincs a’ch cymeriadau Disney.

Mae rhai o’r arlunwyr yn cynnig gwerthu eu paentiadau gwreiddiol, fel hwn o Trysorfa Chwedlau Cymru ( Gomer) gan Brett Breckon :

Ond y llun gwreiddiol ydi o – ac mae’n £500. Ond yn werth bob ceiniog wrth gwrs! Ond efallai yn fwy addas i blant hŷn…

Be am hwn, o Hosan Nadolig ( Gomer) i blant iau? £600.

Mae gan Valeriane Leblond wefan, ond dim lluniau yn ymwneud â’r llyfrau mae hi wedi eu darlunio hyd y gwela i. A dwi methu dod o hyd i wefannau Jac Jones na Janet Samuel! Dim angen gwefannau yn amlwg. A phwy ydw i i feirniadu? Mi wnes i wefan oes yn ôl ond mae o wedi diflannu!

 

Tips ar gyfer awduron

 

Blogio am rywbeth cwbl wahanol y tro yma. Dwi am fod mor hy â chynnig tips i wella eich sgiliau ysgrifennu.

Dyma bethau i’w gwneud ar ôl gorffen eich drafft cyntaf a phan yn mynd drwyddo CYN ei yrru at y wasg/i gystadleuaeth/i’r athro. Os allwch chi roi’r polish ar eich gwaith cyn ei yrru, mi fydd yn haws i’r golygyddion roi’r sglein ychwanegol.  Ac i blesio beirniaid/athrawon.

Chwiliwch am eich ‘darlings’, y geiriau a’r ymadroddion rydach chi’n tueddu i’w gor-ddefnyddio. Wedyn chwynnwch nhw. Maen nhw gynnon ni i gyd. Mae fy nghymeriadau i’n gwenu gormod, ee: “Ydw,” gwenodd Wil. “Do,” gwenodd Nia. Mae ambell un yn iawn, ond nid dwsinau ohonyn nhw! Yn fy nofel ddiwethaf, mi wnes i sylwi bod pawb yn “codi eu haeliau” dragwyddol hefyd. Ar ôl golygu a chwynnu, doedden nhw ddim.

Mae’n siŵr y bydd darllenwyr wedi dod o hyd i ffefrynnau eraill gen i, ond eich bod wedi bod yn rhy glen i ddeud. Neu efallai bod y golygyddion wedi eu chwynnu ar fy rhan cyn cyhoeddi. O, arhoswch funud, dwi newydd gofio bod R Maldwyn Thomas (dwi’n meddwl – bron yn siŵr mai fo oedd o) wedi adolygu Dyddiadur Gbara

nôl ar ddiwedd y 90au a chyfeirio at y ffaith fod popeth yn “grêt” a “ffantastic” gen i. Roedd o’n iawn. Ro’n i wedi sylwi – ond wedi penderfynu eu cadw oherwydd mai dyna oedd yn fy nyddiadur go iawn i o nghyfnod gyda VSO yn Nigeria a minnau’n ferch ifanc 22-24 oed yn llawn brwdfrydedd am bob dim. Ro’n i ddeng mlynedd yn hŷn yn cyhoeddi’r gyfrol, ac yn sicr ddim yn defnyddio’r geiriau i’r un graddau erbyn hynny, ond fyddai o ddim yn onest wedyn, na fyddai? Dyna fy esgus i, o leia.

Fel arfer, mae modd newid y gair neu’r ymadrodd treuliedig heb ormod o drafferth. Ac weithiau, mae modd ei ddileu. Mae angen rhai ohonyn nhw wrth gwrs – ond oes gynnoch chi ormod? Felly hefyd ebychnodau. Oes angen bob un? Go brin. Dwi’n hoff iawn o ddefnyddio ellipsis hefyd… (ia, y tri dot yna ydi ellipsis) ond mi fydda i’n eu dileu hynny fedra i erbyn hyn.

Mae nifer o awduron yn mynnu bod eu cymeriadau yn cnoi eu hewinedd, yn rhedeg eu dwylo drwy eu gwallt, yn pendroni, yn brathu eu gwefusau, yn wyllt gacwn, yn ymguddio neu’n codi ar eu traed dragwyddol. Efallai nad yw awduron yn sylwi arnyn nhw ond mae’n gallu mynd ar nerfau’r darllenydd a gwneud iddyn nhw golli amynedd gyda’r stori. Rhaid cyfadde bod darllen ‘ne’ yn lle ‘neu’ dragwyddol yn gwneud i mi gorddi. Ia, dwi’n gwybod. Ffyslyd mae’n siŵr. Ond dwi jest yn tynnu sylw at y peth, dyna’i gyd. O, a phobl yn defnyddio ‘otj’ yn lle ‘ots’ a ‘sdamp’ yn lle ‘stamp.’ Ac awduron sy’n defnyddio geiriau hir, hurt does neb yn eu deall – fel Will Self.

Ydi, mae ailadrodd yn gallu bod yn arf effeithiol o ran creu awyrgylch, cyffro, dangos cymeriad ac yn y blaen, ond nid bob tro.

Dydi ailadrodd yr un geiriau o fewn yr un frawddeg ddim yn ymarfer da chwaith gan amlaf, ac mae golygydd da yn siŵr o dynnu’ch sylw atyn nhw. Ond be am eu hosgoi o’r dechrau un?

Hefyd, a dwi’n euog o hyn: dechrau pob brawddeg gyda ‘Roedd.’ Mae’n gallu bod yn anodd ei osgoi yn Gymraeg heb fynd i ddefnyddio berfau all fod yn gymhleth, ond rhowch gynnig arni.

Cymeriadau sy’n meddwl neu sylweddoli rhywbeth ac yna’n ailadrodd y sylweddoliad hwnnw ychydig linellau yn ddiweddarach. Peidiwch! Dydi’r darllenydd ddim yn dwp ac mae wedi deall y tro cyntaf. Mae’n gallu gweithio’n dda i greu doniolwch weithiau, ond ai ceisio bod yn ddigri oeddech chi? Bydd raid i chi benderfynu pa un yw’r ffordd fwyaf effeithiol o gyfleu’r wybodaeth – drwy ddeialog neu drwy’r naratif.

Rhywbeth arall i’w osgoi yw clywed y cymeriadau’n ailadrodd yr un wybodaeth drosodd a throsodd drwy’r nofel. Dwi’n euog o hyn fy hun. Yn y nofel dwi newydd ei chwblhau ar gyfer yr arddegau, roedd clywed nad oedd Efa eisiau lladd ei mam yn y bennod gyntaf yn iawn, ond a oedd angen ei ddweud eto ym mhennod 3, 5 ac 8? I mi, roedd o’n dangos bod y peth ar ei meddwl yn gyson a’i bod hi’n mynd ar ei nerfau ei hun, ond doedd dim angen ei ailadrodd gymaint ac mi wnes i ddileu ambell gyfeiriad at y peth yn y fersiwn terfynol.

Pan yn chwilio am achosion o ailadrodd fel hyn, mae pwyso botwm ‘find’ ar Word o gymorth mawr.

Cofiwch, os ydi’r enghreifftiau o ailadrodd yn ychwanegu rhywbeth at eich gwaith, iawn, cadwch nhw, ond os ydyn nhw fel chwyn, chwynnwch.

Pob lwc!

Diwrnod Darllen Llyfr

Dyna ydi hi heddiw mae’n debyg. Dwi’m yn siwr be ydi’r gwahaniaeth rhwng Diwrnod y Llyfr a Diwrnod Darllen Llyfr, ond mae’n anhosib cael gormod o ddyddiau i ddathlu darllen. A phun bynnag, i ni lyfr-garwyr, mae pob diwrnod yn Ddiwrnod Darllen Llyfr tydi?

Be dach chi’n ei ddarllen ar hyn o bryd? Dwi ar ganol Himself, nofel gyntaf (i oedolion neu bobl ifanc 14+) awdur o Iwerddon o’r enw Jess Kidd, a dwi wrth fy modd efo hi. Hud a lledrith, hiwmor, ysbrydion, cymeriadau cofiadwy, ‘quirky’ – jest y peth!

Dwi hefyd ( pan fydda i yn y car) yn gwrando ar fersiwn CD o anturiaethau merch 13 oed glyfar iawn o’r enw Ruby Redfort. Llyfr i blant 9 + ddeudwn i, ac mae o reit Americanaidd efo stwff James Bond-aidd digon difyr. Ond ar y fersiwn CD ma, mae Ruby’n swnio’n debycach i ddynes yn ei 30au  – ia, dwi’n gwbod mai dynes sy’n gneud y darllen! Ond mae hi’n hogan llawn wisecracks sy’n mynd i neud i rai ei hoffi hi ac i eraill gymryd yn ei herbyn hi. Ond duwcs, prif gymeriad sy’n ferch – sy’n glyfar – ac yn ddigri. Grêt. Mwynhau hyd yma.

Mae’n bechod bod llais neu arddull darllenydd yn gallu gwneud i chi beidio a mwynhau ambell lyfr. Ro’n i isio gwrando ar hwn…

gan mai Cymraes ydi Linda Davies ac mae’n swnio fel y math o lyfr fyddwn i’n ei fwynhau. Ond roedd arddull y darllenydd yn arteithiol! Wel, i mi beth bynnag. Wir i chi, ro’n i’n sgrechian wrth drio gwrando. Felly ar ôl pum munud, mi gafodd ffling. Mi wnai roi cynnig arall ar y fersiwn print ryw dro – pan gai amser. Ond ar hyn o bryd, dwi’n dal wedi pwdu.

Mi fydd ein grŵp darllen ni’n trafod Dadeni a Rhannu Ambarel ddiwedd y mis.

Ia, dau lyfr hollol wahanol! Dwi wedi mwynhau’r ddau ac yn edrych ymlaen i weld be fydd barn y lleill. Roedden ni fod i neud enillydd y Daniel Owen hefyd ond do’n i methu deud wrthyn nhw ddeufis yn ôl na fyddai un ar gael nago’n?

Dwi’m wedi darllen llyfr plant Cymraeg yn ddiweddar – does ‘na’m llawer o rai newydd, gwreiddiol o gwmpas nagoes? Ond rhowch wybod os oes ‘na un y dylwn i ei ddarllen.

O, a dyma ddarn bach hyfryd welais i ar Twitter i ddathlu Diwrnod Darllen Llyfr:

“I’m scared,” said Piglet.

“A story will help,” said Pooh.

“How?”

“Oh. Don’t you know? Stories make your heart grow.”