Nofel Oi (YA) arbennig

Dwi newydd orffen Under a Painted Sky, nofel gan Stacey Lee, Americanes o dras Tseinieg.

Dwi isio sôn amdani oherwydd fy mod i wedi mwynhau bob eiliad o’i darllen. Bywyd ar yr Oregon Trail yn 1849, cowbois, miwsig, ceffylau, nadroedd, hiliaeth a chymeriadau gwych fel Andy/Annamae, y ferch ddu sy’n chwilio am ei brawd ac sy’n llawn gwirioneddau am fywyd, Cay y cowboi gwyllt sy’n ffansïo bob dim mewn sgert, Peety o Mecsico sy’n deall ceffylau i’r dim, West y cowboi â chyfrinachau, a Samantha ei hun, gafodd ei geni ym mlwyddyn y neidr. Anlwcus i rai…

Nofel wych ar gyfer oedolion ifanc a phobl o unrhyw oed sy’n mwynhau stori dda. O am gael nofelau 372 tudalen fel hyn yn Gymraeg –  wedi eu hanelu ar gyfer OI. O na fyddai’r cyllid ar gael. O na fyddai llyfrau plant ac OI yn cael y sylw a’r parch maen nhw’n ei haeddu.

Ac os dach chi’n meddwl na wnewch chi fwynhau nofel hanesyddol heb sôn am un am y gorllewin gwyllt, dwi’n eitha siwr y gwnaiff hon newid eich meddwl chi.

A hon oedd nofel gynta’r awdur!

A dyma linc i un o’r ‘trailers’ mae pobl ifanc America’n cael eu hannog i’w gwneud i dynnu sylw at nofelau OI…

Hoff lyfrau Gwen Redvers Jones

Gwen Redvers Jones ydi’r awdures ddiweddara i ateb fy nghwestiynau i. Dyma rai o’i llyfrau hi:

A dyma lun a gwybodaeth amdani – ychydig iawn o luniau o Gwen sydd ar y we – dyma’r unig ddau ddois i o hyd iddyn nhw!  Fel y gwelwch chi, mi gafodd ei geni ym Mlaenau Ffestiniog a byw yn Y Friog, Dolgellau, Penmynydd a Llangefni ond mae’n byw yng Nghaerfyrddin ers blynyddoedd bellach – mae’n defnyddio ‘e’ nid ‘o’ yn ei sgwrs erbyn hyn, fel y gwelwch yn nes ymlaen… Mae wedi bod yn gyfieithydd ac yn athrawes yn ogystal ag awdures llyfrau plant, ac mae’n amlwg wrth ei bodd efo plant – a chwerthin!

Os nad ydach chi’n gyfarwydd â’i llyfrau, chwiliwch amdanyn nhw, maen nhw’n werth eu darllen, ac mi enillodd wobr Tir naNog deirgwaith – yn 1984 am Herio’r Cestyll, yn 1992 efo Broc Môr ac yn 1998 am Dyddiau Cŵn, nofel ar gyfer yr arddegau yn adrodd hanes merch ddeunaw oed sy’n syrthio mewn cariad â hipi golygus ac yn cael ei denu gan ryddid ei ffordd o fyw.

Gyda llaw, yn 2010, mi gyhoeddodd hithau nofel i blant am hanes brwydr pobl Llangyndeyrn i beidio  chael eu boddi – sef pwnc nofel ddiweddar Myrddin ap Dafydd, Yr Argae Haearn. Achub y Cwm ydi teitl nofel Gwen:

A dyma adolygiad ohoni:

Adolygiad Gwales

Nofel i blant ar ffurf dyddiadur yw Achub y Cwm sy’n adrodd hanes y bygythiad i bentref a chymuned Llangyndeyrn yn 1963. Yn y cyfnod hwnnw, roedd Cwm y Gwendraeth Fach mewn perygl o gael ei foddi i gyflenwi dŵr i Abertawe. Ysbrydolwyd yr awdures i ysgrifennu’r llyfr am frwydr y pentref gan iddi fyw yno am nifer o flynyddoedd. Cyn mynd ati i ysgrifennu’r llyfr, anfonodd holiadur at nifer o bobl yn y cwm a defnyddio’r wybodaeth a dderbyniodd fel sail ar gyfer y nofel.

Mae’n cyflwyno’r hanes ar ffurf dyddiadur merch fferm 10 oed o’r enw Rebeca Gwenllian Jones. Yn raddol, daw Rebeca i ddeall beth sy’n poeni ei rhieni ac oedolion eraill Llangyndeyrn, a’r bygythiad o Abertawe. Mae hi a’i ffrindiau’n awyddus iawn i helpu’r pentrefwyr yn eu brwydr i achub y fro a’u cartrefi. Dan arweiniad Rebeca a’i ffrind Buddug, mae plant y pentref yn mynd ati i sefydlu Cymdeithas Cyndeyrn gan gyfarfod yn y sied wair i feddwl am syniadau er mwyn atal Abertawe rhag boddi’r cwm. Maen nhw’n mynd ati i batrolio’r pentref, protestio, codi arian a cholli’r ysgol i fynd i orymdeithio, ymhlith pethau eraill.

Mae’r cyfan wedi’i ysgrifennu’n dda ar gyfer plant, a’r anturiaethau’n atgoffa rhywun o lyfrau Secret Seven a Famous Five Enid Blyton erstalwm. Cawn ddarlun o fywyd y cyfnod lle roedd plant yn gorfod sefyll yr arholiad 11+, a’r gymdeithas i gyd yn cymryd rhan yng ngweithgareddau’r pentref a’r capel. Mae’n ffordd dda o gyflwyno’r cyfnod i blant a chyflwyno hanes go iawn a ddylai fod ar gof a chadw. Mae’r awdures wedi llwyddo i wneud hyn yn dda mewn arddull addas ar gyfer plant, a byddai’n dda gweld mwy o hyn yn digwydd yn y dyfodol fel bod plant Cymru heddiw yn dysgu am ddigwyddiadau pwysig yn hanes eu gwlad.

Nest Gwilym

A dyma ei hatebion i fy nghwestiynau arferol:

1. Pa lyfrau oeddet ti’n eu hoffi yn blentyn?
2. a) Ysgol Gynradd  – Cymraeg a Saesneg:Luned Bengoch,  Wind  in  the  Willows,  Alice  in  Wonderland,  Llyfrau  Enid  Blyton,  Black  Beauty  a  Children  of  The  New  Forest.
   

   

   

3. b) Ysgol Uwchradd – Cymraeg a SaesnegCyfres  Anne  of  Green  Gables,  Llyfrau  What  Katie  Did  ac  yn  y  blaen,  Little  Women  ac  yn  y blaen,  Llyfrau  T. Rowland Huws  a  Cysgod  y  Cryman,  Wuthering  Heights,  Tess of the d’Urburvilles,  Jane  Eyre,  Llyfrau  Ernest  Hemingway,  Graeme  Greene  a  John  Steinbeck.
   

   

2. Wyt ti’n dal i ddarllen llyfrau plant? Pa rai wyt ti wedi eu hoffi’n ddiweddar?

Cywilydd mawr. Wedi  i’r  wyresau  a’r  ŵyr  dyfu i fyny  rhois  y  gorau  iddi.

3. Pwy ydi dy hoff ddylunydd/arlunydd llyfrau? Pam?

Cywilydd  arall,  dydw  i  ddim  yn  cofio  ei  henw,  Saesnes  yw  hi  ac  mae’n  byw  yn  y  gogledd.  Ar  hyn  o bryd  dydw  i  ddim  wedi  dechrau  cerdded  i  fyny’r  grisiau  a  dydw  i  ddim  yn  gallu  cael  gafael  ar  “Psst!  Ti’n  Grêt”. Hi  wnaeth  y  dylunio  yn  hwnnw.  Mae’r  darluniau  mor  fyw.  *Nodyn gan Bethan – yn ôl y wybodaeth ar gwales.com, Eric Heyman ydi’r arlunydd, ond nid yn edrych fel arddull Eric i mi… unrhyw un yn gwybod pwy ydi hi?   **Wedi cael nodyn gan Wasg Gomer – Helen Flook ydi hi! Byw yn Abergwyngregyn ac wedi darlunio cannoedd o lyfrau, yn cynnwys Cyfres Lolipop i gyd.

Clawr Psst! Ti’n grêt

Adolygiad Gwales o Psst! Ti’n grêt!

Symud tŷ, gadael ffrindiau, cynefino â chartref newydd … na, dydi hi ddim yn hawdd ar Siôn. Mae’r llyfr hwn, sydd yn un o’r gyfres boblogaidd Lolipop, yn mynd i’r afael â’r holl helbul hwnnw o godi pac, er mwyn i dad Siôn brynu fferm fwy o faint, ond ydi pethau mor ddychrynllyd â hynny? Mae gan Siôn ffrind arbennig iawn sy’n llechu yn y cefndir ac yn cynnig help llaw pan fo angen.

Hanes Siôn a’r ffrind anghyffredin hwn sydd yn y gyfrol, ac mae’r cyfrinachau y mae’r ddau yn eu rhannu yn fendigedig o ddoniol ar adegau. Pan mae Anti Agi – y fodryb gas – yn dod i aros, mae’r triciau yn ddiddiwedd. Druan ohoni! Mae’r ffaith mai Siôn yw’r unig berson yn y byd sy’n gallu gweld a chlywed Pst yn siŵr o chwarae ar ddychymyg unrhyw ddarllenydd ifanc.

Dyma lyfr hawdd dros ben i’w ddarllen ac mae’n llawn o ddarluniau lliwgar. Mae’n un addas iawn ar gyfer plant i’w ddarllen neu fel stori i’w rhannu cyn cysgu.

Peidiwch â phoeni, tydi Pst, y ffrind unigryw, ddim mor arswydus â hynny.

Llinos Griffin

4. Be nath i ti ddechrau sgwennu?         Darllen  a  chwarae  oedd  fy  hobiau’n  blentyn  a  phan  oedd  yn  bwrw  glaw a  finnau  ddim  yn  gallu  myynd  allan  i  chwarae  roeddwn  i’n  ysgrifennu  fy  storiau  fy  hun,  Mae  fy  “llyfr”  cyntaf  dal  yn  dal  ‘da  fi.  Ro’n  i’n  saith  oed  ac  roedd  e’n  Saesneg!

5. Be wyt ti’n ei fwynhau fwya am sgwennu?         Hoffi  creu  cymeriadau  a  synnu  wrth  eu  gweld  yn datblygu.  Hoffi  creu  sefyllfaoedd  a  llefydd  gwahanol.  Hoffi  gweld  sut  mae  llyfr  yn   dod  i  ben  gan  nad  oes  ‘da  fi’r  syniad  lleia’  cyn  dechrau.

6. Dwed chydig am dy nofel ddiweddara i blant.“Merlyn  y  Nos”  sef  nofel  am  Handel,  ebol  bach  sy’n  gweithio  dan  ddaear  a’r  berthynas  arbennig  sydd  rhyngddo  fe  a Mathew  Morgan,  y  bachgen  ifanc  sy’n  gweithio  gyda  fe  dan  ddaear.  Gobeithio  ei  fod  yn  rhoi  darlun  o  fywyd  y  cyfnod  mewn  cwm  glofaol  ar  ôl  y  Rhyfel  Mawr.   “Mathew  Mowth  Organ  A  Fi”  oedd  y  teitl  gwreiddiol  ond  fe’i  newidiwyd  gan  y  panel! *Nodyn gan Bethan – llawer gwell gen i’r teitl gwreiddiol!

Diolch am hynna, Gwen.

Mae llawer o’r llyfrau uchod allan o brint bellach ond tybed ydi hi’n bryd ail-gyhoeddi rhai ohonyn nhw? Ac mi wnes i adolygu Merlyn y Nos ar y blog hwn ar Fehefin 27 2014 (rhowch y teitl yn y bocs chwilio ar y dde) a rhoi 4 seren allan o 5 iddi ar wefan gwales.com!

Cynhadledd Pobl Llyfrau

Heddiw, mi ges i ddiwrnod hyfryd, difyr a llawn syniadau yng Nghynhadledd Undydd i Gyhoeddwyr a Llyfrwerthwyr  yn Llety Parc, Abersytwyth.

Ro’n i’n aelod o banel oedd yn trafod “Llyfrau i blant  a phobl ifanc – beth yw’r arlwy delfrydol?”

Siwan Rosser oedd yn cadeirio a dyma’r panel:

Myrddin ap Dafydd (Cyhoeddwr), Eirian James (Llyfrwerthwr), Bethan Gwanas (fi). Roedd  Nia Gruffydd (Llyfrgellydd yng Nghaernarfon) i fod efo ni ond roedd hi’n sal. Brysia wella, Nia.

A be oedd yr arlwy delfrydol yn ein barn ni? Mwy o lyfrau gwreiddiol i blant 8 oed +. Mae ‘na hen ddigon i blant bach yndoes? Mae angen mwy ar gyfer yr arddegau hŷn yn bendant, a dwi wedi cynnig ‘Llyfrau OI’ (oi!) (oedolion ifanc) ar gyfer llyfrau YA ( young adult). Licio fo? Ac ro’n i’n teimlo’n gryf bod angen mwy o ddynion i sgwennu ar gyfer yr oedran yna. Ers colli Gareth F, chydig iawn o ddynion sy’n sgwennu ar gyfer plant rwan. Ble maen nhw? Yn sgwennu ar gyfer y teledu?

Be am rywun fel Rhys Gwynfor?

 Rhys (sy’n dod o ardal Corwen) oedd canwr Jessop a’r Sgweiri – enillwyr Cân i Gymru yn 2013 efo Mynd i Gorwen Hefo Alys. A dwi’n gwybod ei fod o’n gallu sgwennu – cofio gweld pethau sgwennodd o yn yr ysgol, a dwi’n 99% siwr mai sgwennu creadigol wnaeth o yn y coleg.

Neu Tudur Owen?

Eisoes wedi profi ei fod yn sgwennwr. Roedd ‘Y Sw’ yn ardderchog, jest y peth ar gyfer y gynulleidfa OI.

Gawn ni fwy, plis Tudur? Gan gadw yr OIs mewn cof?

A dwi’n gwybod bod gan Geraint, neu Ger, o sioe Geth a Ger ar Radio Cymru, ddiddordeb mawr mewn llyfrau. Synnwn i daten na fyddai yntau’n gallu sgwennu llyfrau ar gyfer plant 8+ – Geth a Ger efo’i gilydd o bosib? (Ger sydd ar y dde gyda llaw)

A dwi wedi bod yn trio perswadio Arwel Pod Roberts ( gŵr Lleucu Roberts) i sgwennu llyfrau plant ers blynyddoedd. Mae o eisoes wedi sgwennu llwyth o gerddi gwallgo bost, dramau ac ambell stori fer.

Ond mae cyfieithu’n talu’n llawer, llawer gwell na sgwennu llyfrau plant, ga drapia!

Ac mae’r nofelwyr arferol, fel Dewi Prysor, Llwyd Owen ac ati wedi arfer efo cyflogau mwy y byd oedolion. Hm.

Dach chi’n gwbod be sydd ei angen? I’r Eisteddfod Genedlaethol osod rhywbeth fel ‘Nofel ar gyfer oedolion Ifanc’ neu ‘i blant 12-16 oed’ ar gyfer Gwobr Goffa Daniel Owen neu’r Fedal Ryddiaith. Roedd hynny’n digwydd ers talwm… Gwres o’r Gorllewin gan Ifor Wyn Williams enillodd y fedal yn 1971. Ac Irma Chilton enillodd yn 1989 efo Mochyn Gwydr.

O, ac mi wnes i gyfarfod un o ffans pennaf Gwrach y Gwyllt heddiw – Vikki sydd wedi agor siop lyfrau Cymraeg yng Nghaerffili – Llyfrau’r Enfys. Dyma ni yn gneud stumiau gwirion.Gormod o goffi…

Hoff lyfrau Angharad Tomos

Os nad ydach chi wedi clywed am Angharad Tomos, wel…mae’n amlwg nad ydach chi wedi clywed am Wlad y Rwla a llyfrau Rwdlan, welodd olau byd yn 1983.

Mae hi wedi sgwennu llond gwlad o lyfrau i oedolion a phlant:

ond hanesion criw Gwlad y Rwla, yn sicr ,yw’r ‘gwerthwyr gorau’. Mae brand Rwdlan fel y Star Wars Cymraeg: CDs, cardiau, teganau, llyfrau ‘sbin-off’ fel llyfrau llythrennau, llyfrau lliwio, jigsos, mygiau a chrysau T.

A tydi hi’n braf gweld nwyddau sy’n defnyddio cymeriadau Cymraeg (gafodd eu creu gan Gymraes yng Nghymru)?  Yn hytrach na’r bali mochyn pinc ‘na eto. Ffydd mewn cymeriadau a doniau Cymraeg sydd ei angen, drapia! O, ac Angharad sy’n gyfrifol am y lluniau hefyd, gyda llaw. Dim ffraeo am hawlfraint felly – call iawn, Angharad!

Ond mae ‘na lyfrau eraill i blant hŷn ganddi hefyd, fel Sothach a Sglyfath, stori ysbrydion hwyliog, llawn dychymyg ac enillydd gwobr Tir na n-Og 1994:

Ar wefan gwales.com:

Rhoddodd George o Caerdydd i’r teitl yma ac ysgrifennodd:

“Rydw i’n meddwl bod y stori yma yn wych, wych iawn, iawn. Mae’n stori hynod wreiddiol. Mae’n stori sy’n gwneud i chi deimlo’n ofnus, ond ddim yn rhy ofnus. Mae’n addas i blant 8-11 oed.”

a rwan mae ganddi gyfres o lyfrau ffeithiol newydd sbon i blant bach, fel y ddau yma:

 

Chydig mwy o wybodaeth amdani:

Mae ganddi bump chwaer, aeth i Ysgol Dyffryn Nantlle ac mi fu’n gadeirydd Cymdeithas yr Iaith am flynyddoedd.  Mae hi wedi ennill swp o wobrau am ei sgwennu, fel Coron Yr Urdd yn 1982 am Hen Fyd Hurt; ac mae hi wedi cael Y Fedal a Gwobr Tir na n-ôg ddwywaith, heb sôn am Wobr Mary Vaughan Jones am ei chyfraniad tuag at  lenyddiaeth plant yng Nghymru. Mae’n sgwennu colofn yn yr Herald Gymraeg (sydd yn y Daily Post bob dydd Mercher) ers BLYNYDDOEDD. Dwi wrthi ers rhyw 15 mlynedd ond roedd Angharad yno ym mhell cyn fi. Ac mae hi’n hen law am brotestio – dyma lun ohoni’n protestio yn erbyn cau Llyfrgell Penygroes ( mae ei mab yna hefyd – sy’n hoffi gneud ffilmiau)

a dyma glawr ei hunangofiant:

 

A dyma ei hatebion hi am ei hoff lyfrau plant:

1. Pa lyfrau oeddet ti’n eu hoffi yn blentyn?  a) Ysgol Gynradd  – Cymraeg a Saesneg      b) Ysgol Uwchradd – Cymraeg a Saesneg

Yn Gymraeg, byddai Dad yn rhoi straeon y Mabinogi i Blant inni, (Pwyll oedd enw fy nhedi i, a Pryderi oedd tedi fy chwaer!)

Hoffwn straeon Tylwyth Teg, a straeon Elizabeth Watkin Jones yn fwy na rhai T.Llew Jones.

Yn Saesneg – unrhyw beth gan Enid Blyton!

Stopiais ddarllen am gyfnod yn fy arddegau, (ar wahân i’r llyfrau roedd yn rhaid i mi eu darllen yn yr ysgol) a wedyn yn syth i ddeunydd Islwyn Ffowc Elis a gwirioni.

Yn Saesneg, Wuthering Heights i Lefel O, ac roedd hynny yn agoriad llygad. Bronte  i mi bob tro, yn hytrach nac Austen.

 

Wyt ti’n dal i ddarllen llyfrau plant? Pa rai wyt ti wedi eu hoffi’n ddiweddar?

Darllen mwy o rai i’r plant fenga, ond wrth i’r mab fynd yn hŷn, cefais agoriad llygad fod llawer o ddeunydd i bobl ifanc, a Manon Steffan yw fy ffefryn.

Pwy ydi dy hoff ddylunydd/arlunydd llyfrau? Pam?

Quentin Blake – am ei steil unigryw sy’n dal hanfod cymeriad.

Be nath i ti ddechrau sgwennu?

Wrth fy modd efo’r weithred o sgwennu – mae llun ohonof tua saith efo pensil a phapur.

Heb deledu, roedd yn rhaid i ni’n pump ddiddanu ein hunain, a thynnu llun (yn fwy na sgwennu stori) oedd fy hoff bleser. Roedd y dasg ‘llun a stori’ bob bore yn yr ysgol gynradd yn fy mhlesio yn iawn!

Be wyt ti’n ei fwynhau fwya am sgwennu?

Trio a thrio am wythnosau i roi ffurf ar syniad, a mwya sydyn – o rywle – mae’n dod. Unwaith dach chi wedi cael ‘y llais’, rydych chi wedi torri trwodd, ac mi ddaw yn llawer haws. Ond 90% o’r amser, gwaith caled a chadw trwyn ar y maen ydi o!

Dwed chydig am dy nofel ddiweddara i blant.

Wel, ddaru’r olaf nesh i  (un am wrthwynebydd cydwybodol) i bobl ifanc ddim gweithio, felly rydw i wedi rhoi honno o’r neilltu. ‘Paent’ oedd yr un ddwytha i’w chyhoeddi ac roedd honno yn dod o brofiad personol. Dewisais ymgyrch arwyddion Cymdeithas yr Iaith fel testun, ond gan fod cychwyn honno run pryd â’r Arwisgo (1969), fe’i gosodais yn y cyfnod hwnnw. Ro’n i’n blentyn fy hun yn y cyfnod hwnnw, felly doedd dim cymaint o waith ymchwilio. Ond roedd cymaint o faterion yn codi – brenhiniaeth, gweithredu di-drais, pwysau ffrindiau, ond yn fwy na dim, pwysau ysgol uwchradd i gyd-ymffurfio.

 Pa lyfr(au) plant sydd ar y ffordd nesa gen ti?

Nofel i bobl ifanc am hawliau merched.

• Neges gan Bethan- Edrych mlaen, Angharad!