Llyfrau plant a dysgwyr yn Steddfod y Fenni – a phethau ychapych yn Eryri

Fydda i ddim yn y Steddfod tan ddydd Iau, felly mi fydda i’n colli’r sgwrs am 3 yn y Lolfa Lên ar ddydd Mawrth. Gweler isod:

Ydi ysgrifennu i bobl ifanc yn cael ei anwybyddu? Nefi, ydi! Wel, ysgrifennu gwreiddiol Cymraeg gan awduron o Gymru o leia. Mae’r llyfrau Saesneg yn y genre ‘Young Adult’ yn gwneud yn arbennig o dda, felly hefyd gwaith ar gyfer y rhai iau, stwff David Walliams ayyb.

Pam? Sawl rheswm: yn y lle cynta, does na’m digon o lyfrau Cymraeg – gwreiddiol – yn ymddangos. Pam? Am fod awduron yn cael gwell tâl o lawer i sgwennu llyfrau oedolion. Ond hefyd, os ydyn nhw’n sgwennu rhai gwreiddiol – MAEN NHW’N CAEL EU HANWYBYDDU! Mi fyswn i wrth fy modd yn gwrando ar y sgwrs bnawn Mawrth – yn enwedig barn y ddau ddisgybl ysgol; gobeithio y bydd rhywun yn cadw cofnodion! Ond os ydach chi yn y Steddfod y diwrnod hwnnw, ac â diddordeb mewn llyfrau plant a phobl ifanc, ewch draw, da chi. Does dim rhaid i chi gytuno efo fy marn i wrth reswm – mae angen barn o bob math.

O, a dwi newydd gael copi o hwn:

ar gyfer oedolion sy’n dysgu Cymraeg – edrych yn ddifyr tu hwnt, a dwi wedi ebostio’r manylion at fy nysgwyr i i gyd. Prynwch gopi yn anrheg i’r dysgwyr dach chi’n eu nabod! A hwn fydd yn cael ei drafod yn y sesiwn ‘Siarad Cymraeg y tu allan i’r ystafell ddosbarth’ am 11 ym Maes D.

A llyfr arall arbennig o ddifyr ar gyfer plant ydi hwn:

Llyfrynnau bach handi sy’n annog plant i fentro yn y Parciau Cenedlaethol mewn ffyrdd heriol a mentrus tra’n cadw’n saff ar yr un pryd! e.e: un syniad ydi i dynnu eich sgidiau a cherdded yn droednoeth dros wahanol fathau o dir a nodi  be sy’n cosi, yn teimlo’n ludiog, yn teimlo’n iasol, yn dda neu yn brifo! Un arall ydi i dynnu llun wyneb mewn tail gwartheg ac yna rhannu’r llun efo ffrind – drwy gyfrwng snapchat neu instagram falle?

Dwi wrth fy modd efo’r llyfr yma – mae’n annog pobl i fwynhau’r awyr agored mewn ffyrdd gwahanol, annisgwyl efallai, ac i beidio a bod ofn baeddu – digon hawdd golchi dwylo mewn nant neu afon wedyn tydi!

A dyna pam wnes i gymryd rhan mewn Diwrnod Ychapych ym Mhlas Tanybwlch, Maentwrog ddoe – rhyw fath o briodi syniadau’r llyfr hwn a chymeriadau gwallgo Roald Dahl. Mi wnes i wisgo fel gwrach- ia, fi ydi’r wrach hynod hyll yma:

ac annog plant 7-11 oed yr ardal i greu cymeriadau a straeon yn defnyddio’r coed, mwsog, brigau a dail ac ati oedd yng ngerddi’r Plas. Ew, roedden nhw’n griw da. Gawson ni gymeriadau a syniadau gwych!

Ac ar ôl cinio ‘ychapych’ o bethau wedi eu hysbrydoli gan lyfrau Roald Dahl:

Mi gawson ni sesiwn o greu lluniau efo brigau a dail a ballu efo Menna Thomas:

Diwrnod o hwyl a chreu a chwerthin – difyr tu hwnt!

Mae llyfrau ‘Mission Explore’ bellach ar werth yng nghanolfannau Ymwelwyr y Parc yn Aberdyfi, Beddgelert a Betws y Coed, ac ym Mhenfro a’r Bannau hefyd, siwr gen i.

Nofel gan Myrddin ap Dafydd

Nofel Gymraeg newydd – a gwreiddiol – i blant! Diolch yn fawr Myrddin ap Dafydd. O, a phen-blwydd hapus ( glywes i o ar raglen Dewi Llwyd bore ma…).

Ar gwales.com mae’n deud bod y nofel hon yn addas i blant 9-11 oed, ond mae’n addas i blant fymryn hŷn hefyd yn fy marn i. Ac er mai ‘gog’ ydi’r awdur, mae’r ddeialog ynddi i gyd yn ddeheuol. Pam? Wel, am mai hanes go iawn rhywbeth ddigwyddodd yn ardal Llangyndeyrn, Cwm Gwendraeth Fach, Sir Gaerfyrddin yn 1963 sydd yma – ond ar ffurf nofel. Roedd pobl Cwm Tryweryn eisoes wedi colli eu brwydr hwy, ac roedd cynlluniau ar droed i foddi Cwm Gwendraeth Fach er mwyn i Abertawe gael mwy o ddŵr.

Os dach chi isio gwybod be ddigwyddodd – wel, darllenwch y nofel ynde!

Dyma’r dudalen gyntaf, wedi ei hadrodd o safbwynt bachgen 12 oed:

Iaith y de, fel y dywedais i, ac er nad ydw i’n arbenigwraig o bell ffordd, mae’n swnio’n iawn i mi. Mae ‘na lawer iawn o ddeialog ynddi, felly digon o sgôp ar gyfer actio darnau.

Ac fel y byddech chi’n ei ddisgwyl gan fardd, mae ‘na ddisgrifiadau hyfryd yma:

“A dyma’r clychau’n awr sy’n ein galw i’r gad. Mae’n deimlad cysegredig, fel canu emyn mewn mynwent, fel gwrando ar ddau’n dweud eu haddunedau priodas. Mae’r clychau’n canu am ein dyletswydd ni at y cwm.”

Dyma i chi fymryn mwy o’r bennod gyntaf i godi blas ( cliciwch ar y llun i’w wneud yn fwy):

Ond os ydach chi isio gweld mwy, dim ond £5.99 ydi pris y llyfr. Os oes gynnoch chi ddiddordeb mewn hanes ardal Cwm Gwendraeth, hanes Cymru a digwyddiadau ‘go iawn’, ac yn hoffi stori dda wedi ei dweud yn dda, yn hoffi cwningod a choed a chlywed am Gymry yn sefyll yn gadarn gyda’i gilydd, mi ddylech chi fwynhau hon.

Mi fydd oedolion yn ei mwynhau hi hefyd, yn enwedig pobl ardal Cwm Gwendraeth.

Nofel gyntaf Myrddin ap Dafydd, ond nid yr olaf ddywedwn i.

 

 

Llinyn Trôns

Mae’r hen Llinyn Trôns yn dal i fynd, yn dal ar y cwricwlwm TGAU. Anodd credu bod y bobl gomisynodd o gyntaf wedi ei wrthod am eu bod “wedi disgwyl rhywbeth mwy safonol”… Ond gofyn am lyfr fyddai’n “apelio at fechgyn tua 15 oed sydd ddim yn hoffi darllen” wnaethon nhw, a dyna gawson nhw – ac mi benderfynodd criw arall o bobl (beirniaid Gwobr Tir naNog 2001) mai dyma’r llyfr gorau i blant uwchradd gafodd ei gyhoeddi y flwyddyn honno! Nyyyy.

Dyna un peth sy’n wir am y byd llyfrau – allwch chi byth blesio pawb.

Mae talfyriad ohono ar gael ar CD hefyd – llun bychan iawn, sori.

Ond wedi ei ddarllen yn wych gan Owen Arwyn – a dyma fo:

.

Os ydach chi’n mynd i’w astudio ar gyfer eich TGAU, mae ‘na wefan da iawn fan hyn:

http://www.bbc.co.uk/education/guides/zc96fg8/revision

A dyma lun mae rhywun wedi ei wneud o’r ganolfan awyr agored sy’n y llyfr. Da! Atgoffa fi o wersyll Glan-llyn, braidd, ond nid fanno wnes i ei osod o mewn gwirionedd.

Nôl yn 1990-91, mi wnes i gyfnod ymarfer dysgu ym Mhlas Gwynant, sydd nid nepell o Lyn Gwynant, ger Beddgelert, a dyma lun o’r llun hwnnw, efo’r graig lle bydden ni’n neidio i mewn i’r dwr.

A dyma lun o fynychwyr un o’r cyrsiau go iawn yno yn barod am sesiwn ganwio yn union fel sydd yn y nofel.

 

A dyma luniau o’r graig lle roedd yr abseilio’n digwydd – go iawn!

Ydi, mae’n le arbennig iawn, dim rhyfedd ei fod wedi fy ysbrydoli i sgwennu nofel!

Wythnos dwetha, fel sy’n digwydd yn flynyddol bellach, mi es i draw i Lan-llyn i roi sgwrs a gweithdy i ddisgyblion Ysgol Maes y Gwendraeth, sydd yng Nghefneithin, ger Llanelli. Roedd y rhan fwya newydd wneud sesiwn ganwio ar Lyn Tegid, bron yn union fel yr un mae Llion, Nobi, Gags a’r criw yn ei wneud, oedd yn dod â’r olygfa yn fyw, gobeithio.

Mi fues i’n siarad am gefndir y nofel a’r cymeriadau a pham wnes i ei sgwennu hi, wedyn mi fuon ni’n rhoi pobl yn y gadair goch i ateb cwestiynau fel y cymeriadau. Gawson ni stwff gwych, rhaid i mi ddeud! Ac yna ymsonau ysgrifenedig oedd yn haeddu A*, dim problem.

Dyma’r criw talentog, ffraeth ar ddiwedd y sesiwn, a fi yn eu canol yn gwenu fel het, wedi mwynhau bob eiliad:

The Search for Mister Lloyd

Dwi newydd orffen darllen enillydd y wobr Saesneg ar gyfer Gwobr Tir na-nOg 2016: The Search for Mister Lloyd gan Griff Rowland.

Nofel Saesneg, ie, ond hynod Gymreig, wedi ei gosod ym Mangor, gan awdur Cymraeg gafodd ei fagu yn ardal Bangor. A nofel wreiddiol, wedi ei chyhoeddi gan wasg newydd o Gaerdydd, felly nid addasiad o ryw nofel sydd ddim angen mwy o sylw ydi hi, a dyna pam dwi am roi sylw iddi ar y blog yma.

Mae ‘na reswm arall hefyd – mi wnes i ei mwynhau hi!

Nofel ar gyfer plant ac oedolion ifanc ydi hi, felly bosib y bydd hi’n rhy anodd i blant iau na 9 neu 10, yn dibynnu faint o ddarllenwyr ydyn nhw wrth gwrs. Mi ges i drafferth mynd mewn iddi ary dechrau, rhaid cyfadde, ond wedi blino gormod ro’n i dwi’n meddwl. Dwi mor falch mod i wedi dal ati achos mi gydiodd ynof fi go iawn ar ôl pennod neu ddwy. Neu dair.

Hanes hogyn 11 oed o’r enw Mostyn Price ydi hi; mae Mister Lloyd, ei golomen rasio, wedi methu dod adre ar ôl ei ras gyntaf erioed. Ydi o wedi cael ei ladd gan hebog? Ydi o wedi mynd ar goll? Mae Mostyn yn benderfynol o ddod o hyd iddo, ac yn chwilio bob sut, gan ddiweddu yn Llundain, ar ei ben ei hun, heb sylweddoli pa mor beryglus ydi hynny.

Mae ei dad wedi diflannu ers tro ac heb esboniad hefyd, ac mae’r stori honno o dan y wyneb yn ogystal.

Dyma i chi’r dudalen gyntaf:

Mi gewch chi ddod i nabod teulu Mostyn, yn cynnwys ei daid (sy’n rasio colomennod – ac mi gewch chi eich synnu pa mor ddifyr ydi’r busnes gofalu am golomennod!); ei fam, sy’n rêl mam – mae’r sgwrsio rhwng y ddau yn swnio mor wir; heb anghofio Lowri, ei ‘ffrind’ o sy’n chydig bach o nytar. Licio hi. O, a Maldwyn, cariad newydd y fam. A llwyth o gymeriadau difyr eraill, heb sôn am golomennod.

Mae ‘na luniau bob hyn a hyn:

Dim byd ffansi fel y gwelwch chi, jest lluniau sy’n edrych a theimlo’n rai go iawn.

Dwi’m am ddeud mwy rhag ofn i mi ddifetha’r plot i chi. Ond mae Mister Lloyd a Mostyn wedi aros yn fy meddwl i am hir ar ôl gorffen darllen y llyfr. Darllenwch o – dwi isio gwybod be dach chi’n ei feddwl hefyd.

Dyma lun o’r awdur yn derbyn ei wobr:

Edrych wrth ei fodd tydi? Ac er mai cyfarwyddo rhaglenni teledu ydi ei waith arferol o, mae’n rhaid bod sgwennu yn ei waed o achos mae ei fam o, Beryl Stafford Williams, yn awdures hefyd. Mi enillodd hi Wobr Goffa Daniel Owen gyda  Mellt Yn Taro yn 1995, ac mae wedi cyhoeddi o leia 3 llyfr arall ers hynny, yn Gymraeg a Saesneg. Nid i blant chwaith.

Ond dwi’n meddwl y bydd Griff yn siwr o sgwennu mwy ar gyfer plant ac oedolion ifanc. Gobeithio, o leia. Ac efallai y gneith o sgwennu un (neu dair) yn Gymraeg hefyd ryw dro? Mi fysa ‘na groeso mawr iddyn nhw.

Sôn am groeso, mi fues i’n siarad efo criw o ddarllenwyr yng Nghastell Aberteifi yn ddiweddar, a sbiwch be ges i’n bresant!

Neis ynde? Ro’n i wedi gwirioni efo’r catwad/chytni cidne bîns yn arbennig!

Diolch, Dilys. A diolch hefyd i Richard am sgwennu blog mor glen amdana i fan hyn:

http://tafodteifi.blogspot.co.uk/2016/07/bore-gyda-bethan-gwanas-diwedd-blwyddyn.html

Mae ‘na lot o hwyl i’w gael yn trafod llyfrau.